نیوْخ، ( Нивхгу диф ) نیفخ، گیلیاک، [ ۳] یا آموری یک خانواده زبانی منزوی و کوچک متشکل از از دو یا سه زبان غیرقابل درک متقابل است[ ۴] [ ۵] که مردم نیوخ در منچوری بیرونی، حوضه رود آمگون ( شاخه آمور ) ، در امتداد پایین دست آمور و در نیمه شمالی ساخالین بدان سخن می گویند. «گیلیاک» اصطلاحی روسی است که برای اقوام منطقه رود آمور به کار می رود و اصولاً با نیوخ در ادبیات غربی یکسان است.
جمعیت مردم نیوخ در طول سدهٔ گذشته ثابت بوده است و در سال ۱۸۹۷، ۴٬۵۴۹ نفر و در سال ۱۹۸۹، ۴٬۶۷۳ نفر گزارش شده است. با این وجود، تعداد گویشوران نیوخ در میان این مردم از ۱۰۰٪ به ۲۳٫۳٪ در همین دوره کاهش یافت و در سرشماری ۱۹۸۹ فقط ۱۰۷۹ گویشور زبان اول باقی مانده بود. [ ۶] در سرشماری سال ۲۰۱۰ نیز فقط ۱۹۸ نیوخ را به عنوان زبان مادری خود معرفی کردند که کمتر از ۴ درصد از جمعیت قوم نیوخ بود. [ ۷]
نیازبان نیانیوخ که نیای زبان های امروزی است، در سال ۲۰۱۶ توسط دانشمندان بازسازی شد. [ ۵]
نیوخ یک زنجیره گویشی است. در استفاده از نیوخ درجه تنوع زیادی بسته به روستا، طایفه و حتی فرد گوینده، وجود دارد. گونه های نیوخ به طور سنتی در چهار خوشه جغرافیایی آمور پایین، ساخالین شمالی، ساخالین شرقی و ساخالین جنوبی دسته بندی می شوند. تفاوت واژگانی و واجی بین این گونه ها به اندازه ای زیاد است که متخصصان آن ها را به دو یا سه زبان تقسیم می کنند، اگرچه به دلیل تلاش برای احیای زبان در میان این جمعیت کوچک و ترس از عواقب تقسیم بیشتر، عمدتاً نیوخ به عنوان یک زبان معرفی می شود. گروزدوا ( ۱۹۹۸ ) نیوخ به دو زبان نیوخ اصلی ( شامل گونه های آمور پایین و ساخالین شمالی ) و ویغونگ ( شامل گونه های ساخالین شرقی و جنوبی ) تقسیم کرد. [ ۵] فورتسکو ( ۲۰۱۶ ) نیز بیان می کند گونه های آمور، ساخالین شرقی و ساخالین جنوبی نسبت به یکدیگر قابل درک نیستند و هر یک را زبان جداگانه ای می خواند.
همخوان های نیوخ بدین شرحند:
این ۶ واکه در نیوخ وجود دارند.
نیوخ بیشتر به الفبای سیریلیک نوشته می شود و دارای ۴۶ حرف است که سه حرف Ё، Щ و Ь فقط در وام واژه های روسی یافت می شوند.
به نظر می رسد مردم آینو ژاپن تماس های زبانی فشرده ای با نیوخ ها در طول دوره از تاریخ خود تجربه کرده اند و دارای اشتراکات زبانی بسیاری هستند. مشخص نیست که این موضوع تا چه اندازه بر زبان نیوخ تأثیر گذاشته است ولی زبان شناسان معتقدند که واژگان مشترک بین زبان آینو و نیوخ به دلیل وام گرفتن است. [ ۹]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفجمعیت مردم نیوخ در طول سدهٔ گذشته ثابت بوده است و در سال ۱۸۹۷، ۴٬۵۴۹ نفر و در سال ۱۹۸۹، ۴٬۶۷۳ نفر گزارش شده است. با این وجود، تعداد گویشوران نیوخ در میان این مردم از ۱۰۰٪ به ۲۳٫۳٪ در همین دوره کاهش یافت و در سرشماری ۱۹۸۹ فقط ۱۰۷۹ گویشور زبان اول باقی مانده بود. [ ۶] در سرشماری سال ۲۰۱۰ نیز فقط ۱۹۸ نیوخ را به عنوان زبان مادری خود معرفی کردند که کمتر از ۴ درصد از جمعیت قوم نیوخ بود. [ ۷]
نیازبان نیانیوخ که نیای زبان های امروزی است، در سال ۲۰۱۶ توسط دانشمندان بازسازی شد. [ ۵]
نیوخ یک زنجیره گویشی است. در استفاده از نیوخ درجه تنوع زیادی بسته به روستا، طایفه و حتی فرد گوینده، وجود دارد. گونه های نیوخ به طور سنتی در چهار خوشه جغرافیایی آمور پایین، ساخالین شمالی، ساخالین شرقی و ساخالین جنوبی دسته بندی می شوند. تفاوت واژگانی و واجی بین این گونه ها به اندازه ای زیاد است که متخصصان آن ها را به دو یا سه زبان تقسیم می کنند، اگرچه به دلیل تلاش برای احیای زبان در میان این جمعیت کوچک و ترس از عواقب تقسیم بیشتر، عمدتاً نیوخ به عنوان یک زبان معرفی می شود. گروزدوا ( ۱۹۹۸ ) نیوخ به دو زبان نیوخ اصلی ( شامل گونه های آمور پایین و ساخالین شمالی ) و ویغونگ ( شامل گونه های ساخالین شرقی و جنوبی ) تقسیم کرد. [ ۵] فورتسکو ( ۲۰۱۶ ) نیز بیان می کند گونه های آمور، ساخالین شرقی و ساخالین جنوبی نسبت به یکدیگر قابل درک نیستند و هر یک را زبان جداگانه ای می خواند.
همخوان های نیوخ بدین شرحند:
این ۶ واکه در نیوخ وجود دارند.
نیوخ بیشتر به الفبای سیریلیک نوشته می شود و دارای ۴۶ حرف است که سه حرف Ё، Щ و Ь فقط در وام واژه های روسی یافت می شوند.
به نظر می رسد مردم آینو ژاپن تماس های زبانی فشرده ای با نیوخ ها در طول دوره از تاریخ خود تجربه کرده اند و دارای اشتراکات زبانی بسیاری هستند. مشخص نیست که این موضوع تا چه اندازه بر زبان نیوخ تأثیر گذاشته است ولی زبان شناسان معتقدند که واژگان مشترک بین زبان آینو و نیوخ به دلیل وام گرفتن است. [ ۹]
wiki: زبان های نیوخ