زبان لری

گلمش: آدمکثیف
آلِشت: عوض کردن
بِلِنگ بِلِنگ: قطعه قطعه
لیوه: دیوانه
کَلو: کسی کهدیوانه وار عاشق کسی شود.
کِلِک، کلیک: انگشت
انگِشت، اَزگِل: ذغال
دینشت: اسفند ( اسفند دود کردنی )
مَه: ماه
بایِ گیژه: گرد باد
قِرنـَو: قِرن اَو، قِرناَو: گرداب
تی: چشم
مرزنگ: مژه
بورگ: ابرو
رَش: سیاه سفید
کال:
بور
سُهر: قرمز
کوو - کئو: کبود
آوی: آبی
زر: زرد
شَه: سیاه
سیره:
کیرِه: کوره
گِچ: درخت جوان
دار: درخت
وار - وارگه: محلی که در گذشته خانه وجود داشت
اَوتاف: آبشار
تاف: شر شر آب
تیف: آبشار کوچک
تیفون: طوفان
که طوفان ریشه اش از لری هست توف به معنای آب فراوان از بالا به پایین ریختن.
مَله: شنا
مَلَه وان: ملوان
راست: درست
خَل: کج
خَل چَل: کج کوله
مَندیر؛ منتظر
زَمَند: خسته، گوشه گیر
آجِز: خسته
گیر: دندان
کاکلیت: دندان آسیاب
چِنج: ناخن
چُم: یخ
تُهم: تخم ( تخم بوجود اورنده. اسپرم، جو گندم )
گِت: پرده بک. کارت
حَلکِن: حلقه ( حلقه ازدواجی نه. حلقه بی ارزش! )
بِلکِه: حلقه ازدواج
لیش: بد
گَند: خیلی بد
وَژ: رزق روزی
وَج: دام ( بز هایی که میخرند را میگویند وج )
دا: مادر
کُر، کَئک - کَک، کوئک: پسر
: دُر، دووَر: دختر ( ر مخصوص )
تاته - آخا ( خ مخصوص ) : عمو
کِچی: عمه ( البته اینا برا شمال خوزستان هستن ولی ممکنه بقیه بختیاری ها چیز های دیگه بگن )
بتی: خاله
.
زمند بیم بسکه نوشتم 😂 باقینه ولکو
.
سانو مانو: نوعی دعا. ( برگ سبز میگرفتیم رو به ماه و آرزو میکردیم )
سوگند به آتش نان و نمک به عوامل طبیعی میخورند بختیاری ها.
فِقِر: فظول ( ق تلفظ خاص دارد )
آرُ، وارُ: بالا
لَم، بِلَم، وُلَم، وُدَرِه: پایین
ودَر: بیرون
وقتی دو نفر بیرون هستین و میخای بهش بگی برو داخل میتونی بگی رَو وُووا. وقتی تو داخل هستی و اون بیرون میخای بگی بیا داخل میگی بیو وَییا

🔹#شرح_واژگان
#کلهوفت kalhoft : غار کوچک، محل اختفاء و پناهگاه ، استراحتگاه کَل و پازن و بز کوهی ( ریشه:� کَل هُفت:� محل خفتن کل )
#کل kal; : پازَن
سرۉداک: سر و شاخ
#دیار: پیدا، معلوم
#گل gał: گروه ، دسته، جمع
#تار: جدا شده ، رانده شده
#جگا ( =جؽا ) � j�gā: جدا
#الۉ �l�w:عقاب
غِر:چرخیدن� ، دور زدن
#دوبیتی_لری

آن وقت ادعای قوم اصیل و غیور هم می کنیم!!! ولی اصالت ها و داشته های خود را بی کلاس می دانیم واز بین می بریم!!
#گر در اینجا به مفهوم اشتعال و روشن شدن است ( همریشه با آگِر: آتش )
همانگونه که در فعل فارسی روشن کردن واژه روشن دلالت بر همین دارد وگرنه مثلا وقتی می گوییم کولر را روشن کن که� چیزی روشن ( پرنور ) نمی شود.
همانگونه که فعل ignite ( ایگنایت ) در انگلیسی هم در اصل به معنی برافروختن است ولی به مفهوم روشن کردن وسایل هم به کار می رود.
🔹موتورِن وَن وا گِر: موتور را روشن کرد
🔹نونوایین وَن وا گِر: نانوایی را به کار انداخت
🔹موتورِن د گر وَن: موتور را خاموش کرد
کلا آتش و شعله و نور نماد فعالیت و پویایی و کار کردن و خاموشی نمادی از خواب و خفتگی است. هر وقت چراغ خانه ها خاموش می شد یعنی اهل خانه خوابند.
به همین سبب است می گوییم مثلا موتور را خاموش کردم ( موتور در حالت خواب است )
اگر لری هنوز پویا بود و لرها مثل اقوام دیگر � اعتماد به نفس فرهنگی_زبانی داشتند
آنگاه حتی مثلا به جای واژه restart ( ری استارت: خاموش و روشن )
میشد بگیم⬅️ دِگِر - واگر
#g�ř

🔹تَش وِرکِردِم: آتش برافروختم/ روشن کردم
گیسنییِن علاوه بر آتش برای روشن کردن چراغ هم به کار می رود.

مثلا به جمله زیر دقت کنید
کاوه مرو و نهایه پازن کرچال و دینش
گوسفند سرماخورده جلو است و بز پیشانی سفید دنبالش
درسته که شما جمله لری رو با خط فارسی میتوانید بخوانید ولی تلفظ هایش این چیزی نیست که خواندید. حرف ر و حرف چ در اینجا مانند ر و چ در فارسی تلفظ نمی شوند.

لِ 👈 گلیم
عِ 👈 واقعا
گِ 👈 نوبت
مِ 👈 می دهد
اَ 👈 بله
نَ 👈 خیر
کَ 👈 کاه
یَ 👈 این
شَ 👈 انتخاب کردن
دَ 👈 ساکت شو
ص ُ👈 فردا
ش ُ👈 شانه
اَ 👈 بله
ن ِ👈 نده
ب ِ👈 بده
ت ِ👈 جنب/ نزد
جُ 👈 جان
خُ 👈 خان
لُ 👈 نژاد مادری
پَ 👈 پس
تَ 👈 آخر
هُ 👈 بگیر ( تحویل شما )
یَ ؟ 👈 منظور این شخصه؟
هَ ؟ 👈 لطفا بلندتر صحبت کنید
نُ 👈 باورش برام سخته
نِ 👈 نده
مِ؟ 👈 منظورت منم؟
وَ؟ 👈منظورت اون شخصه؟
اِ؟ 👈 جدی که نمیگی؟
100 لغت لری که کم کم دارن فراموش میشن. . .
1. تنک tonek :نازک
2. چزوگو chezogo :ورزش هاکی
3. قرسqars :طناب
4. حپ ha'p:قرص
5. فتراقfeteraq :جستجو
6. أینل aynel :زیربغل
7. ایمدال imdal:اکنون، حالا، دوباره
8. ذق zoq :سرما
9. گلموچه gelmoche:مچاله
10. سیلیج silij :لجن
11. پتی pa'ti :خالی
12. چک چنه cha'k chena :جر و بحث
13. دیله dila' :دوده
14. هورأسبو hor asbo :خورجین
15. کپو ka'po :بالای سر
16. دم هلکونی da'm halkoni :ادا درآوردن، مسخره کردن
17. زیل zeyl :زرنگ
18. غزینه ghazine :گنج
19. کورین korein : پرچین
20. آلو کردن alo :گیر دادن
21. ووری veoori :آنطرف
22. ایرشتiresht :حمله
23. تمارزو ta'marezo : آرزو به دل
24. لمو la'mo :شکمو
25. مورد moord :سوهان
26. هلپ helep :هوای دم کرده و مرطوب
27. لیراو lira'ow:آب دهان
28. اشکفتeshkaft :غار
29. پف pof : شش. منظور دستگاه تنفسی است .
30. چره cha'ra :کوتاه کردن پشم گوسفندان .
31. مکینه makine :آسیاب. با موتور کار میکرده .
32. لویینه loine : آسیابان دستی کار میکرده .
33. بوکلاش bokelash :ته دیگ
34. بوکر boker : ته دیگ
35. لاوردن laverden :متلک
36. داورو dawero :دردسر
37. هسیره hosire :والدین همسر
38. زالنه zalne :اسیر با غل و زنجیر
39. رقات reqat :ردیف
40. گرک gerek :گاهی اوقات
41. گه وه گیره ge ve gire :نوبتی
42. قپ qap :گاز دهان
43. کوور kower :فک، آرواره
44. یکاگیر yakagir :به هم پیوستن
45. زنج zenj :چانه
46. سی پریسک siperisk :پرستو
47. قیل qil :گود، عمق زیاد
48. کاله kale :کفش
49. ارسی oersi : کفش
50. لر la'r :لاغر
51. دشکه dashke :نخ
52. چپلاق chepelaq :کشیده ، سیلی
53. کاکیله kakile :دندان آسیاب
54. کلیته kelite :گردن
55. مل mel : گردن
56. ختی متی kheti meti :غلغلک
57. قررنج qorenj :نیشگون
58. کژآو kazhaow :جلبک
59. شیرشیرکدار shir shirakdar:سنجاب
60. خینی khini :قاتل
61. سریت serit : ساقه باقیمانده گندم در زمین کشاورزی .
62. تلابه telabe :دردسر، مصیبت
63. مزگونا mezgona :مژدگانی
64. کرژنگ khachang :خرچنگ
65. گورچن gorchen :عصا
66. موزبره mozbere : عصا
67. گرمچ gormech :مشت
68. چوکلی chokeli :پر
69. زورو zoro :کشتی
70. پیل pil : پول
71. پیل piel : سمج ، یک دنده
72. توک took :پوست
73. کمچه kamche :ملاقه
74. چوارشه chowarshe:برعکس
75. گپ ga'p :بزرگ
76. کَلن ka'len :بزرگ
77. صو so :فردا
78. کر و دی kero di :مه آلود
79. چاوراو chaw o raw:خبر، گزارش
80. دا da :مادر
81. دالکه daleka : مادر
82. کچی kechi :عمه
83. سیک sik :گوشه
84. کُر kor :پسر
85. مکیس mekis : تعارف
86. برد ba'rd :سنگ
87. ایواره ivare :عصر
88. بیدماق bidemaq :قهر
89. شومی shomi :هندوانه
90. زورد zeverd :محکم
91. قاف qaf :طعنه
92. داوت dawa't :عروسی
93. به ای be i: عروس
94. پرس pors :فاتحه خوانی
95. تیه tie :چشم
96. چم cham : چشم
97. گلاره gelare : چشم . ولی صرفا برای قربون صدقه رفتن به معنای "عزیز دل" به کار می رود
98. دمدیکه domdike:سنجاقک
99. قوله qole :ملخ
100. پت pet :دماغ

توماته:گوجه
رملک:میوه ای از کنار کوچیک تر
پیتونوم:با تو هستم
دونی:میدونی؟
سیل:نگاه کردن
جغله:پسر کم سن، یا بچه سوسول، یا بچه خوشکل خودمون
گئوم:برادرم
بئوم:بابام
کرکینی؟:پسر یا فرزندچه کسی هستی؟
چیکنی:چیکارر کینی
سیچه؟برای چی
ایاروم:میارم
سئی:نگاه
تری:میتونی
سی:برای
سی چنته:برای چیته؟
دودر:دختر
نونوم:نمیدونم
تش:اتیش

نر :نر
لاس:ماده
سگ لاس: سگ ماده
شل تولکی: شالیزار
صو گه :صبح زود
سیل کردوم:نگاه کردم
ایرو: اینجا
کورو ایری: کجا میری

تی بز؛ بز جوان
شیشک؛ میش جوان
کووه: بره بزرگ
تو؛ اتاق
حوش؛ حیاط
قدو؛ خرجوان
کوچیر؛ کوچک
گپ: بزرگ
. . . .