زبان لتونیایی یا زبان لِتونی ( به لتونیایی: latviešu valoda ) زبان رسمی کشور لتونی است. ۱٫۴ میلیون نفر در لتونی و نزدیک به ۱۵۰هزار نفر در بیرون این کشور به این زبان سخن می گویند.
لتونیایی یک زبان هندواروپایی و از شاخه خاوری زبان های بالتیک است. از زبان های بالتیک تنها زبان لتونیایی و زبان نزدیک به آن لیتوانیایی به جا مانده اند. هر چند دگرش میان واژگان این دو زبان، درک گویشوران این دو زبان را نسبت به زبان هم ناشدنی می سازد.
لتونیایی از آنجا که سیمایی از زبان نیاهندواروپایی را در خود نگاه داشته مورد توجه زبانشناسان است.
پنداشته می شود که خانواده زبانی بالتیک پس از جدایش از زبان نیاهندواروپایی با خانواده زبانی اسلاو زبان بالت واسلاوی را ساخته اند و نزدیک به سده ۱۰ ( پیش از میلاد ) این دو خانواده زبانی از هم جدا شده اند.
میان سال های ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلادی زبان نیابالتیک به دو نیمه خاوری و باختری شکافته شد. دگرش ها میان دو زبان لیتوانیایی و لاتویایی پس از سال ۸۰۰ ( میلادی ) آغاز شد، در این زمان زبان یگانه پیشین به دو گویش بخش گشت. این گویش ها تا زمانی که آن را میان سده های ۱۴ تا ۱۷ میلادی برآورد می کنند پایدار بود.
در سده ۱۶ زبان لتونیایی از دل زبان لاتگالیایی بیرون آمد و زبان های کورونی، سمیگالی و سلونی را نیز در خود حل نمود. همه زبان های یادشده از خانواده زبان های بالتیک بودند.
کهن ترین نمونه شناخته شده از زبان لتونیایی سروده ای آیینیست از سال ۱۵۳۰ که از اصل زبان آلمانی اثر به لتونیایی برگردانده شده بوده است.
در درازای تاریخ لتونی دارای پیوندهای پرآشوبی با کشورهای آلمان، سوئد، روسیه و لهستان بوده است و همواره چهره ای چندفرهنگه داشته است. در روند اشغال این سرزمین به دست شوروی میان سال های ۱۹۴۰ - ۱۹۴۱ و سپس ۱۹۴۵ - ۱۹۹۱ سیاست روسی سازی آن دولت اثر بسیاری بر زبان لاتویایی گذارد. در این دو دوره نزدیک به یک سوم لتونیایی ها تبعید شدند یا آزارهایی دیگر بدان ها روا داشتند. همچنین کوچاندن بزرگ مردمانی از روسیه، اوکراین و روسیه سفید از سوی شوروی به لتونی شمار لتونیایی زبانان را از ۸۰درصد در سال ۱۹۳۵ به ۵۲درصد در ۱۹۸۹ کاهش داد. بسیاری از این کوچندگان هرگز کوششی در آموختن لتونیایی ننمودند. امروزه شمار کسانی که زبان مادریشان در این کشور لتونیایی است به ۶۰درصد می رسد.
پس از استقلال دوباره لتونی در ۱۹۹۱ سیاست نوین آموزشی دربارهٔ زبان لاتویایی طرح شد و آماج نخستین آنان آموزش زبان اقلیت ها در سامانه ای دو زبانه بود. برخی پژوهشگران این کنش را در زوال زبان لاتویایی اثردار می دانند. زبان های اقلیت که در سامانه آموزشی لیتوانی آموزانده می شوند دربرگیرنده اوکراینی، عبری، بلاروسی، رومانیایی، استونیایی، زبان لهستانی، روسی و لیتوانیایی می باشند. در آنجا لاتویایی در جایگاه زبان دوم آموخته می شود. آماج از این کار این است که اقلیت های زبانی به آسانی به جامعه و سیاست لاتویایی وارد شوند و دچار واپس ماندگی نگردند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفلتونیایی یک زبان هندواروپایی و از شاخه خاوری زبان های بالتیک است. از زبان های بالتیک تنها زبان لتونیایی و زبان نزدیک به آن لیتوانیایی به جا مانده اند. هر چند دگرش میان واژگان این دو زبان، درک گویشوران این دو زبان را نسبت به زبان هم ناشدنی می سازد.
لتونیایی از آنجا که سیمایی از زبان نیاهندواروپایی را در خود نگاه داشته مورد توجه زبانشناسان است.
پنداشته می شود که خانواده زبانی بالتیک پس از جدایش از زبان نیاهندواروپایی با خانواده زبانی اسلاو زبان بالت واسلاوی را ساخته اند و نزدیک به سده ۱۰ ( پیش از میلاد ) این دو خانواده زبانی از هم جدا شده اند.
میان سال های ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلادی زبان نیابالتیک به دو نیمه خاوری و باختری شکافته شد. دگرش ها میان دو زبان لیتوانیایی و لاتویایی پس از سال ۸۰۰ ( میلادی ) آغاز شد، در این زمان زبان یگانه پیشین به دو گویش بخش گشت. این گویش ها تا زمانی که آن را میان سده های ۱۴ تا ۱۷ میلادی برآورد می کنند پایدار بود.
در سده ۱۶ زبان لتونیایی از دل زبان لاتگالیایی بیرون آمد و زبان های کورونی، سمیگالی و سلونی را نیز در خود حل نمود. همه زبان های یادشده از خانواده زبان های بالتیک بودند.
کهن ترین نمونه شناخته شده از زبان لتونیایی سروده ای آیینیست از سال ۱۵۳۰ که از اصل زبان آلمانی اثر به لتونیایی برگردانده شده بوده است.
در درازای تاریخ لتونی دارای پیوندهای پرآشوبی با کشورهای آلمان، سوئد، روسیه و لهستان بوده است و همواره چهره ای چندفرهنگه داشته است. در روند اشغال این سرزمین به دست شوروی میان سال های ۱۹۴۰ - ۱۹۴۱ و سپس ۱۹۴۵ - ۱۹۹۱ سیاست روسی سازی آن دولت اثر بسیاری بر زبان لاتویایی گذارد. در این دو دوره نزدیک به یک سوم لتونیایی ها تبعید شدند یا آزارهایی دیگر بدان ها روا داشتند. همچنین کوچاندن بزرگ مردمانی از روسیه، اوکراین و روسیه سفید از سوی شوروی به لتونی شمار لتونیایی زبانان را از ۸۰درصد در سال ۱۹۳۵ به ۵۲درصد در ۱۹۸۹ کاهش داد. بسیاری از این کوچندگان هرگز کوششی در آموختن لتونیایی ننمودند. امروزه شمار کسانی که زبان مادریشان در این کشور لتونیایی است به ۶۰درصد می رسد.
پس از استقلال دوباره لتونی در ۱۹۹۱ سیاست نوین آموزشی دربارهٔ زبان لاتویایی طرح شد و آماج نخستین آنان آموزش زبان اقلیت ها در سامانه ای دو زبانه بود. برخی پژوهشگران این کنش را در زوال زبان لاتویایی اثردار می دانند. زبان های اقلیت که در سامانه آموزشی لیتوانی آموزانده می شوند دربرگیرنده اوکراینی، عبری، بلاروسی، رومانیایی، استونیایی، زبان لهستانی، روسی و لیتوانیایی می باشند. در آنجا لاتویایی در جایگاه زبان دوم آموخته می شود. آماج از این کار این است که اقلیت های زبانی به آسانی به جامعه و سیاست لاتویایی وارد شوند و دچار واپس ماندگی نگردند.
wiki: زبان لتونیایی