زبان فارسی میانه

این زبان یا یکی از گویش ها یا زبان های بسیار نزدیک به آن، پس از دگرگونی و آمیختگی با لهجه ها، گویش ها و زبان های خویشاوند دور و نزدیک و همچنین وارد شدن وام واژه ها، فارسی نو را به وجود آورده است و شباهت های فراوان از نظر واژگانی و از نظر دستوری میان این دو زبان از همین جهت است. در واقع تحولی که از پارسی باستان تا فارسی میانه اتفاق افتاده است بسیار بزرگ تر از تحولی است که از فارسی میانه تا پارسی نو رخ داده است. همچنین به احتمال زیاد، ریشهٔ شماری از زبان های ایرانی جنوب باختری دیگر، نظیر گویش های مختلف زبان لری و زبان لارستانی مانند زبان فارسی به فارسی میانه و از طریق فارسی میانه به پارسی باستان برمی گردد.
در دورهٔ ساسانیان، ایرانیان به فارسی میانه گفت وگو می کردند و در هر شهر و ولایت از لهجه ها و گویش های مختلف بومی و منطقه ای خود استفاده می نمودند. این لهجه ها و گویش ها، تفاوت های زیادی با یکدیگر داشتند که حتی باعث می شد که مردم نقاط دورتر در فهمیدن سخن یکدیگر دچار مشکل شوند. علت اصلی آن هم این بود که نظام استاندارد یا «معیار» زبان کتبی فارسی میانه منسجم نبود و توان خواندن و نوشتن آن هم محدود به قشر بسیار کوچکی از مردم بود که اصولاً عبارت از دو قشر بودند: دبیران و دهقانان برای نوشتن متون و نامه های رسمی، اداری و تجاری و روحانیون جهت ثبت متون دینی.