زبان شُغنانی یکی از زبان های پامیری است. گروه زبان های پامیری خود، زیرشاخه ای از زبان های ایرانی شرقی است. به طور معمول به این زبان که در منطقه شغنان رایج است زبان شغنانی گفته می شود و به اهالی آن محل، شُغنی.
... [مشاهده متن کامل]
از نظر زبان شناسی، زبان شغنانی متعلق به گروه فرعی شغنی - روشانی، از زبان های پامیر شمالی است. این گروه علاوه بر شغنانی شامل یزغلامی و همچنین ونجی قدیم می گردد. از نظر خویشاوندی این زبان ها بسیار نزدیک به هم هستند و با توجه به نوآوری های متعدد اشتراکی در واژگان و نحو می توان یک زبان اولیه برای پامیر شمالی بازسازی کرد، کاری که پیشتر توسط محققین V. S. Sokolova و D. ( Joy ) Edelman انجام شده است.
شغنانی عمدتاً به عنوان زبان شفاهی کاربرد دارد. مانند دیگر نواحی در تاجیکستان، فارسی تاجیکی زبان رسمی محسوب می شود. فارسی تاجیکی تنها زبانی است که برای مقاصد رسمی می توان به صورت قانونی از آن استفاده کرد، و در مدارس، رسانه های جمعی و امور جاری اجباری است. بر این اساس، تاجیکی حتی در ارتباطات غیررسمی نیز بیشتر تسلط دارد. با این حال، در موقعیت های کم رسمیت تر، ارتباطات شفاهی از طریق زبان شغنانی امکان پذیر است.
درعین حال شغنانی در تمام ناحیه زبانی پامیر، به عنوان زبان فراگیر میانجی در کنار تاجیکی ایفای نقش می کند. علاوه بر این، به طور سنتی یک گویش محاوره ای خاص در بدخشان تکامل یافته است که سه درونداد اصلی دارد: برمبنای گویش های محلی، قواعد دستوری زبان رسمیِ تاجیکی ( که در زمان شوروی، حداکثر دهه ۱۹۸۰ وضع شده و بر آموزش عمومی تسلط یافت ) و زبان کلاسیک پارسی - تاجیکی که همچنان در بدخشان طرفدار دارد، در کنار قواعد معاصر فارسی و دری.
شغنی زبانان خود را اقلیت قومی در تاجیکستان تلقی می کنند. آمار رسمی و سرشماری آنان را تنها به عنوان تاجیک های ولایت خودمختار کوهستان بدخشان ثبت می کند. سرشماری ۱۹۸۹ شمار زیر را برای آن منطقه ارائه داده است: جمعیت کل ۱۵۴۵۵۴؛ بخش شوغنان ۴۸۸۰۶ - سرشماری ۱۹۹۹ نشان می دهد: شُغنان ۳۷۵۷۴؛ راشت قلعه ۲۳۹۱۵؛ و بژو ( که در منطقهٔ روشانی محسوب می شود ) ۴۱۵۰؛ جمعاً ۶۵۶۳۹؛ برای شهر خاروغ تقریباً به ترتیب ۲۱۰۰۰ و ۲۵۵۵۷ می باشد. با برآورد غیرمستقیم و غیررسمی شمار کلی شغانی زبانان ساکن سرزمین تاریخی شوغنان حدود ۸۰۰۰۰ و ۱۰۰۰۰۰ نفر است.
شغنی ها مردمانی هستند که در دره های کوهستانی پامیر غربی ساکن هستند. قلمرو شغنانی زبانان از نظر اداری بخشی از ولایت خودمختار کوهستان بدخشان در جمهوری تاجیکستان است و شهر مهم خاروغ را در بر می گیرد. این قلمرو همچنین بخش مجاور استان بدخشان افغانستان را نیز شامل می شود.
... [مشاهده متن کامل]
از نظر زبان شناسی، زبان شغنانی متعلق به گروه فرعی شغنی - روشانی، از زبان های پامیر شمالی است. این گروه علاوه بر شغنانی شامل یزغلامی و همچنین ونجی قدیم می گردد. از نظر خویشاوندی این زبان ها بسیار نزدیک به هم هستند و با توجه به نوآوری های متعدد اشتراکی در واژگان و نحو می توان یک زبان اولیه برای پامیر شمالی بازسازی کرد، کاری که پیشتر توسط محققین V. S. Sokolova و D. ( Joy ) Edelman انجام شده است.
شغنانی عمدتاً به عنوان زبان شفاهی کاربرد دارد. مانند دیگر نواحی در تاجیکستان، فارسی تاجیکی زبان رسمی محسوب می شود. فارسی تاجیکی تنها زبانی است که برای مقاصد رسمی می توان به صورت قانونی از آن استفاده کرد، و در مدارس، رسانه های جمعی و امور جاری اجباری است. بر این اساس، تاجیکی حتی در ارتباطات غیررسمی نیز بیشتر تسلط دارد. با این حال، در موقعیت های کم رسمیت تر، ارتباطات شفاهی از طریق زبان شغنانی امکان پذیر است.
درعین حال شغنانی در تمام ناحیه زبانی پامیر، به عنوان زبان فراگیر میانجی در کنار تاجیکی ایفای نقش می کند. علاوه بر این، به طور سنتی یک گویش محاوره ای خاص در بدخشان تکامل یافته است که سه درونداد اصلی دارد: برمبنای گویش های محلی، قواعد دستوری زبان رسمیِ تاجیکی ( که در زمان شوروی، حداکثر دهه ۱۹۸۰ وضع شده و بر آموزش عمومی تسلط یافت ) و زبان کلاسیک پارسی - تاجیکی که همچنان در بدخشان طرفدار دارد، در کنار قواعد معاصر فارسی و دری.
شغنی زبانان خود را اقلیت قومی در تاجیکستان تلقی می کنند. آمار رسمی و سرشماری آنان را تنها به عنوان تاجیک های ولایت خودمختار کوهستان بدخشان ثبت می کند. سرشماری ۱۹۸۹ شمار زیر را برای آن منطقه ارائه داده است: جمعیت کل ۱۵۴۵۵۴؛ بخش شوغنان ۴۸۸۰۶ - سرشماری ۱۹۹۹ نشان می دهد: شُغنان ۳۷۵۷۴؛ راشت قلعه ۲۳۹۱۵؛ و بژو ( که در منطقهٔ روشانی محسوب می شود ) ۴۱۵۰؛ جمعاً ۶۵۶۳۹؛ برای شهر خاروغ تقریباً به ترتیب ۲۱۰۰۰ و ۲۵۵۵۷ می باشد. با برآورد غیرمستقیم و غیررسمی شمار کلی شغانی زبانان ساکن سرزمین تاریخی شوغنان حدود ۸۰۰۰۰ و ۱۰۰۰۰۰ نفر است.
شغنی ها مردمانی هستند که در دره های کوهستانی پامیر غربی ساکن هستند. قلمرو شغنانی زبانان از نظر اداری بخشی از ولایت خودمختار کوهستان بدخشان در جمهوری تاجیکستان است و شهر مهم خاروغ را در بر می گیرد. این قلمرو همچنین بخش مجاور استان بدخشان افغانستان را نیز شامل می شود.
شغنانی یکی از زبانهای پامیری است که بسیاری از ویژگیهای پارسی کهن را نگه داشته است
مانند واژی که بانگش میان خ و ش بود و در پارسی هخامنشی وازه خشاثیه = شاهی را از ان داریم و واژگان سیاوخش و پخشه از ان مانده اند
... [مشاهده متن کامل]
پاره ای از واژگان شغنانی با واژگان کهن فارسی فارس مانندگی دارند مانند انکه سعدی در مثلثات میگوید
که مسکینی اوست اش حق تو بهریت
مخن شز دم نواخند انکه بگریت
اوست = افتاد . در شغنی برابر وئشت است - جز این بسیاری از واژگان کهن پارسی را میتوان در شغنانی پیدا کرد که امروزه در پارسی دری نیست
مانند واژی که بانگش میان خ و ش بود و در پارسی هخامنشی وازه خشاثیه = شاهی را از ان داریم و واژگان سیاوخش و پخشه از ان مانده اند
... [مشاهده متن کامل]
پاره ای از واژگان شغنانی با واژگان کهن فارسی فارس مانندگی دارند مانند انکه سعدی در مثلثات میگوید
که مسکینی اوست اش حق تو بهریت
مخن شز دم نواخند انکه بگریت
اوست = افتاد . در شغنی برابر وئشت است - جز این بسیاری از واژگان کهن پارسی را میتوان در شغنانی پیدا کرد که امروزه در پارسی دری نیست