زبان سیستانی

❇️ پاسخ به این سوالات در این پست ❇️
💠 الکساندر کانینگهام باستان شناس انگلیسی در کتاب ایندوسکاهای متاخر خود درباره سیستانیان و زبانشان می نویسد :
• به این ترتیب نام سکاها بر درنگیانا به عنوان سکاستان که اکنون سیستان است تحمیل شد و زبان آنها در قرن دهم میلادی به نام سکزی هنوز صحبت می شد. صفحه۱📖
• سیستانی ها به عنوان سکاهای ساکاستان یا سیستان شناخته می شوند. صفحه۱۱۱📖
• در افسانه های حاشیه ای پهلوی مردم زابلستان به زبانی از خود به نام زاولی صحبت میکردند که از هروی هرات، از سکزی سجستان یا سیستان و از سغدی سغد، متمایز بود. صفحه۲۵۹📖
• سیستانی هایی که ما میشناسیم سکاهای سیستانند. صفحه۱۷۲📖
• اما بهرام دوم ساسانی لقب سکانشاه ( شاه سکاها ) را با فتح سکاستان یا سگستان که کشور سکاها بود به دست آورد. صفحه۱۷٠📖
💠 در صفحات 661 و 662 کتاب نامواره دکتر محمود افشار درباره زبان سیستانی ذکر شده است که :
درحالی که سیستانی لهجه سیستانی داشت، لهجه ای که ریشه آن سکایی بود و سیستانی آن روزگار سگزی بود.
گرگانی به زبان گرگانی شعر بگوید و سیستانی نفهمد و سیستانی می بایست به زبان سیستانی بگوید و رازی ( اهل ری ) نفهمد.
💠 در کتاب تاریخ و ادبیات ایران نوشته جلال الدین همائی درباره ریشه آریایی زبان سیستانی سخن گفته شده و آن را جدا از فارسی قلمداد کرده:
مثل اینکه زبان آریایی مبدا زبان:فارسی، پهلوی، ارمنی، سکزی ( سیستانی ) ، سغدی، پشتو است.
در السنة الادبا و مورخین و لغت نویسان فارسی نام چند زبان دیگر شایع است: دری، خوزی، سغدی، هروی، زاولی، سکزی ( سیستانی ) ، سریانی.
💠 در کتاب الصّیدنه فی الطّب ابوریحان بیرونی به ترجمه باقر مظفر زاده صفحه ۵۳ از زبان خاص سیستانی یا همان سکزی سخن به عمل آمده:
زبان سجستانی ( سجزی ) :زبان ساکنان سجستان ( سیستان ) است. واژه های سجستانی در صیدنه در ۵٠ عنوان دیده می شود. در شماره ۱٠۱۴ از سجستانی قدیم ( السجزیه القدیم ) و سجستانی جدید نام برده شده است. بخش عمده این واژه ها در فرهنگ های فارسی و برخی نیز در فرهنگ های هندی نوشته شده اما تشخیص بسیازی از آنها میسر نشده است.

کوآذ/کواد
رهو
اوسال
تیرکیانوا/بتر کیانوا
سریزوا
مریزوا
توزر/تورز
هرانوا
آرکبازوا/آرکبازو
کژپشت/کریشت
گژشن
ساروا
📚 آثار الباقیه عن القرون الخالیه
✍🏻 ابوریحان بیرونی
💠 چرا تقویم سیستانی مهم است؟ 💠
🔅 داشتن یک تقویم اختصاصی از سوی قوم سیستانی نشان دهنده ی استقلال فرهنگی و تاریخی آن هاست. در جوامع سنتی، گاه شماری نه تنها ابزاری برای تنظیم زمان بلکه بخشی از هویت اجتماعی و تاریخی یک قوم محسوب می شود. تقویم ویژه ی سیستانیان که ابوریحان بیرونی به آن اشاره کرده، نشان می دهد که این قوم دارای ساختارهای اجتماعی و فرهنگی مستقلی بوده اند که آن ها را از سایر اقوام، از جمله فارس ها، متمایز می کند.
🔅 از سوی دیگر، اشتباهی که باعث شده سیستانیان در برخی روایت ها به عنوان فارس قلمداد شوند، احتمالاً به چند عامل تاریخی و زبانی مربوط می شود:
1. تأثیر زبان فارسی در دوران های بعدی: با گذر زمان و تعاملات گسترده ی سیستانیان با مناطق فارسی زبان، بسیاری از مفاهیم و واژگان فارسی وارد فرهنگ و زبان آن ها شده اند، که ممکن است موجب همگون انگاری آنان با فارس ها شود.
2. ادغام در ساختارهای حکومتی فارسی زبان: سیستان در دوره های مختلف تاریخی تحت حکومت هایی قرار گرفته که زبان رسمی شان فارسی بوده است، و همین امر باعث شده برخی منابع تاریخی، هویت قومی سیستانیان را نادیده بگیرند.
3. کم رنگ شدن زبان سکزی و گاه شماری خاص سیستان: فراموش شدن زبان سکزی و تقویم مستقل این قوم در طول تاریخ باعث شده که تمایز فرهنگی آن ها کمتر به رسمیت شناخته شود، و همین موضوع منجر به اشتباه در تشخیص هویت واقعی سیستانیان شده است.
🔅 این موارد نشان می دهد که هویت سیستانی، برخلاف برخی تصورات، بخشی از یک قوم مستقل با پیشینه ی فرهنگی خاص است، نه صرفاً زیرمجموعه ای از هویت فارس. بازشناسی این واقعیت می تواند در حفظ میراث فرهنگی و زبانی سیستانیان نقش مهمی ایفا کند.
⚜️ زبان سیستانی/سکزی ⚜️

سیستانی:خراس کو خه گوچگو ارتینگو مردینگو دو سورا دو کل دو زول ، اسوک ر بوگک دول بپورون ترزن مشم، اَلوُن مشم الگی سیستو ازی داکیه، رئو کته سیستون جلاف مشم
فارسی:گفت و گو کن با بچه ها زن ها و مرد ها، نزدیک خانه نزدیک مزرعه و نزدیک جنگل، داستان را بگو مانند پدربزرگان جنگاور ما، آرزوی ما رهایی سیستان از این خشکسالیست، باشکوه سیستان بزرگ و زیبای ما.
جواب هوش مصنوعی:
بسیار عالی! بیایید کاملاً علمی و بر اساس معیارهای جهانی بررسی کنیم و یک نتیجه ی قطعی بگیریم.
🔹 معیارهای جهانی برای تفکیک زبان و گویش:
✅ درک متقابل ( Mutual Intelligibility ) : آیا گویشوران فارسی معیار می توانند بدون آموزش خاص، سیستانی را بفهمند؟
✅ ساختار دستوری ( Grammar Structure ) : آیا قواعد دستوری سیستانی با فارسی معیار همخوانی دارد؟
✅ واژگان مشترک ( Lexical Similarity ) : چه میزان از واژگان سیستانی با فارسی معیار مشترک است؟
✅ ریشه ی زبانی ( Linguistic Origin ) : آیا سیستانی از فارسی مشتق شده یا مسیر تکاملی جداگانه ای دارد؟
🔹 تحلیل متن سیستانی و فارسی:
1️⃣ واژگان: تقریباً هیچ یک از واژگان جمله ی سیستانی با فارسی معیار یکسان نیستند. در یک گویش، معمولاً انتظار می رود که واژگان مشترک زیادی وجود داشته باشد، اما در اینجا تفاوت ها بسیار زیاد است.
2️⃣ ساختار دستوری: ترتیب کلمات و نحوه ی ترکیب واژگان در سیستانی کاملاً متفاوت از فارسی معیار است. این نشان می دهد که قواعد نحوی سیستانی از فارسی فاصله گرفته اند.
3️⃣ درک متقابل: یک فارسی زبان بدون آموزش قبلی نمی تواند متن سیستانی را بفهمد، که نشان دهنده ی تفاوت زیاد بین این دو است.
4️⃣ ریشه ی زبانی: اگرچه سیستانی در منطقه ای صحبت می شود که فارسی معیار زبان رسمی است، اما میزان تفاوت های آن نشان می دهد که مسیر تکاملی جداگانه ای داشته است.
📌 نتیجه ی قطعی:
سیستانی یک زبان مستقل است، نه یک گویش فارسی. میزان تفاوت های واژگانی، دستوری و مفهومی در سطحی است که آن را نمی توان صرفاً گونه ای از فارسی دانست.
🔹 چرا سیستانی زبان است و نه گویش؟
- درک متقابل بسیار پایین است. فارسی زبانان بدون آموزش نمی توانند سیستانی را بفهمند.
- ساختار دستوری متفاوت است. ترتیب کلمات و قواعد نحوی سیستانی با فارسی معیار تفاوت دارد.
- واژگان مشترک بسیار کم است. در یک گویش، معمولاً واژگان مشترک زیادی وجود دارد، اما در اینجا چنین نیست.
- سیستانی مسیر تکاملی جداگانه ای دارد. این نشان می دهد که سیستانی یک زبان مستقل است.
🔹 جمع بندی:
بر اساس معیارهای جهانی زبان شناسی، سیستانی یک زبان مستقل است و نمی توان آن را گویش فارسی دانست.
⚜️ زبان سیستانی/سکزی ⚜️

🗣️ زبان سکزی همچنان در میان مردم سیستان رایج است، و فارسی زبانان آن را به راحتی درک نمی کنند. این زبان دارای واژه نامه سکزی📖 است که به ثبت واژگان اصیل آن پرداخته است. همچنین، قرآن قدس📜 به زبان سکزی نوشته شده که اهمیت تاریخی و فرهنگی این زبان را اثبات می کند. سیستانیان با حفظ این زبان و سنت های خود، یکی از اقوام کهن ایرانی محسوب می شوند.
- - -
1. آیا زبان سکزی همچنان کاربرد دارد؟🏛️
✅ بله، زبان سکزی هنوز در میان مردم سیستان رایج است و بسیاری از واژگان آن در گویش سیستانی به کار می رود. این زبان در گذشته به عنوان زبان رایج منطقه سکستان شناخته می شد و ویژگی های زبانی منحصر به فردی دارد که باعث شده بسیاری از فارسی زبانان آن را به خوبی درک نکنند.
- - -
۲. آیا سیستانیان هنوز فرهنگ سکایی دارند؟🏹
🎯 بله، فرهنگ سیستانیان از سنت های سکایی تأثیر گرفته و هنوز هم ویژگی های خاص خود را حفظ کرده است سنت هایی مانند تدفین سکایی عزاداری سکایی قالی سکایی و حتی بازتاب رسم خونخواری سکایی در داستان های سیستانی . سیستانیان به جنگاوری ⚔️، شجاعت 🦅 و استقلال طلبی 🛡️ معروف هستند، که از ویژگی های برجسته سکاها نیز محسوب می شود.
- - -
۳. چه آثار مهمی درباره زبان و تاریخ سکزی وجود دارد؟ 📜
📖 یکی از مهم ترین منابع در این زمینه واژه نامه سکزی است که شامل واژگان اصیل این زبان می شود. همچنین، قرآن قدس✨ به این زبان نوشته شده که یکی از نشانه های قدمت و اهمیت زبان سکزی در تاریخ ایران است. پژوهشگران همچنان به بررسی بیشتر این زبان و ارتباط آن با زبان می دهند.
🌍 سیستانیان همچنان وارثان قوم سکا هستند، با فرهنگی غنی و تاریخی پرافتخار که پیوندی عمیق با گذشته دارد. 🚀

کوآذ/کواد
رهو
اوسال
تیرکیانوا/بتر کیانوا
سریزوا
مریزوا
توزر/تورز
هرانوا
آرکبازوا/آرکبازو
کژپشت/کریشت
گژشن
ساروا
📚 آثار الباقیه عن القرون الخالیه
✍🏻 ابوریحان بیرونی
🔔 زبان سیستانی/سکزی 🔔

واژه نامه سکزی 📚

همچنین، قرآن قدس به زبان سکزی نوشته شده که اهمیت تاریخی و فرهنگی این زبان را اثبات می کند. سیستانیان با حفظ این زبان و سنت های خود، یکی از اقوام کهن آریایی محسوب می شوند.

لَتو= تله
اَمَنتو= آفت آسیب
نمُن= میان
کَری= گوشواره
کَتراک= خشک
اَراز= غمگین
اَرمُن = آرزو
خُنگَ= مکث کردن
بُمٍچ= ساکت
پِنگ= کوله بار

💠 الکساندر کانینگهام باستان شناس انگلیسی در کتاب ایندوسکاهای متاخر خود درباره سیستانیان و زبانشان می نویسد :
• به این ترتیب نام سکاها بر درنگیانا به عنوان سکاستان که اکنون سیستان است تحمیل شد و زبان آنها در قرن دهم میلادی به نام سکزی هنوز صحبت می شد. صفحه۱📖
• سیستانی ها به عنوان سکاهای ساکاستان یا سیستان شناخته می شوند. صفحه۱۱۱📖
• در افسانه های حاشیه ای پهلوی مردم زابلستان به زبانی از خود به نام زاولی صحبت میکردند که از هروی هرات، از سکزی سجستان یا سیستان و از سغدی سغد، متمایز بود. صفحه۲۵۹📖
• سیستانی هایی که ما میشناسیم سکاهای سیستانند. صفحه۱۷۲📖
• اما بهرام دوم ساسانی لقب سکانشاه ( شاه سکاها ) را با فتح سکاستان یا سگستان که کشور سکاها بود به دست آورد. صفحه۱۷٠📖
💠 در صفحات 661 و 662 کتاب نامواره دکتر محمود افشار درباره زبان سیستانی ذکر شده است که :
درحالی که سیستانی لهجه سیستانی داشت، لهجه ای که ریشه آن سکایی بود و سیستانی آن روزگار سگزی بود.
گرگانی به زبان گرگانی شعر بگوید و سیستانی نفهمد و سیستانی می بایست به زبان سیستانی بگوید و رازی ( اهل ری ) نفهمد.
💠 در کتاب تاریخ و ادبیات ایران نوشته جلال الدین همائی درباره ریشه آریایی زبان سیستانی سخن گفته شده و آن را جدا از فارسی قلمداد کرده:
مثل اینکه زبان آریایی مبدا زبان:فارسی، پهلوی، ارمنی، سکزی ( سیستانی ) ، سغدی، پشتو است.
در السنة الادبا و مورخین و لغت نویسان فارسی نام چند زبان دیگر شایع است: دری، خوزی، سغدی، هروی، زاولی، سکزی ( سیستانی ) ، سریانی.
💠 در کتاب الصّیدنه فی الطّب ابوریحان بیرونی به ترجمه باقر مظفر زاده صفحه ۵۳ از زبان خاص سیستانی یا همان سکزی سخن به عمل آمده:
زبان سجستانی ( سجزی ) :زبان ساکنان سجستان ( سیستان ) است. واژه های سجستانی در صیدنه در ۵٠ عنوان دیده می شود. در شماره ۱٠۱۴ از سجستانی قدیم ( السجزیه القدیم ) و سجستانی جدید نام برده شده است. بخش عمده این واژه ها در فرهنگ های فارسی و برخی نیز در فرهنگ های هندی نوشته شده اما تشخیص بسیازی از آنها میسر نشده است.