زبان دونگانی

زبان دونگانی ( چینی ساده شده: 东干语، دونگانی:Хуэйзў йүян، شیاو جینگ: خُوِزُو یُوِیًا، لاتین نویسی: Huejzw jyian ) یک زبان چینی است که در قزاقستان و قرقیزستان توسط مردم دونگان تکلم می شود. این مردم مرتبط با مردم هوئی در چین هستند. این خط به الفبای سیریلیک و شیاو جینگ نوشته می شود.
اولین دونقان هایی که در دره فرغانه در آسیای میانه پدیدار شدند از کلداجه و کاشغر، به عنوان برده بودند. آن ها بیشتر در خانه های ثروتمندان خدمت می کردند. پس از آنکه روس ها در اواخر قرن نوزدهم آسیای میانه را اشغال کردند و برده داری ممنوع شد، بیشتر برده های زن دونقان در جایی که اسیر شده بودند باقی مانده بودند. ولادمیر پتروویچ نالیوینک نگارشناس روسی می گوید: «زنان برده تقریباً همه در جای خود باقی مانده بودند، زیرا آنها یا با کارگران و خدمتگزاران صاحبان سابق خود ازدواج کرده بودند یا برای شروع یک زندگی مستقل بسیار جوان بودند». [ ۲] زنان برده دونقان از وضعیت کمتری برخوردار بودند و در بخارا مورد توجه قرار نمی گرفتند. [ ۳]
برده داران مسلمان ترک، از خوخند بین هوی مسلم و هان چینی ها تمایزی قائل نبودند و مسلمانان هوی را به دلیل نقض قوانین اسلامی به بردگی گرفتند. [ ۴] [ ۵]
دهقان به طور عمده در قرقیزستان تکلم می شود و دارای گویشورانی در روسیه، قزاقستان و ازبکستان نیز هست. طبق آمار سرشماری اتحاد جماهیر شوروی از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۹، مردم دهقان در استفاده از زبان قومی خود بسیار موفق تر از سایر اقوام اقلیت در آسیای میانه عمل کردند. با این حال، پس از فروپاشی شوروی شمار گویشوران این زبان به شدت کاهش یافته است.
زبان دونگانی تنها گونهٔ زبان چینی است که با الفبای سیریلیک نوشته می شود. این الفبا بر پایه الفبای روسی به علاوه پنج حرف اضافهٔ Җ، Ң ، Ү، Ә و Ў است. این سامانه تا حدودی با سامانه پالادیوس که معمولاً در روسیه برای نوشتن چینی به خط سیرلیک استفاده می شود، متفاوت است.