زبان براهویی

گویشوران این زبان با گویشوران زبان های دراویدی در جنوب هند ۱٬۵۰۰ کیلومتر ( ۹۳۰ مایل ) فاصله دارند که از نظر جغرافیایی نزدیک ترین مسافت بین براهویی ها و دیگر اقوام دراویدی زبان است. ناحیهٔ کلات، شهرستان خضدار، ناحیهٔ مستونگ، ناحیهٔ کوئته، ناحیهٔ کچهی، و ناحیهٔ نصیرآباد در بلوچستان پاکستان، عمده ترین جمعیت براهویی زبان را در خود جای داده اند؛ براهویی در ایالت سند نیز تکلم می شود که گویشوران آن عمدتاً در لارکانه و نوابشاه حضور دارند.
زبان براهویی نام خود را از مردم براهویی گرفته است. با این وجود در منابع تاریخی و در میان مردم به نام های بروهی، بروهکی، کورگالّی و کُردگالی نیز شناخته می شود. این نام گذاری در حالی ست که این زبان به لحاظ زبان شناختی ارتباطی با زبان کُردی ندارد.

ممسنی یا مامسنی از مام حسینی نە امدە است. مم کە بە کردی میگن ( مەم ) نام یک از امیران دولت مروانی است، مم پسر اسکو پسر درباز پسر نصرالدولە مرانی است، و واژە ( سنی ) بە معنای پهن میاد، ممسنی یکسان است بە مم کە سرش بزرگ بودە یا عقلش زیاد است.

حمدالله مستوفی می گوید:
در سنهٔ خمسایه ( ۵۰۰ق. ) قریب صد خانه کرد، از جبل السماق شام، به سبب وحشتی که ایشان را با مهتر قوم خود ( صلاح الدین ) افتاده بود، به لرستان امدند و در خیل احفاد محمد خورشید که وزرا بودند نزول کردند، برسبیل رعیتی. بزرگ ایشان ابوالحسن فضلوی بود. . . درین وقت سلغریان ( ترکمنان ) در فارس حاکمدبودند. اما هنوز اسم پادشاهی نداشتند. . . چون او نیز نماند، پسری ابوطاهر فضلویئکنیت داشت. جوانی شجاع بود. . . ابوطاهر به صلح و جنگ به وعد و وعید و فریب و شکیب توانست ملک لرستان در ضبط اورد و چون تمکین و استقرار یافت، هوس استقلال کرد و خود را اتابک خواند و عصیان نمود و کار ان ملک بر او قرار گرفت، در سنهٔ خمسین و خمس مایه ( ۵۵۰ق. ) . بعد از مدتی درگذشت و پنج پسر یادگار گذاشت: هزاراسپ و بهمن و عمادالدین پهلوان و نصرة الدینئایلواکوش و قزل. به حکم وصیت و اتفاق برادران.
اتابک هزاراسپ که مهین و بهین همه بود، قائم مقام پدر شد و عدل و داد ورزید. در عهد او ملک لرستان رشک بهشت گشت و بدین سبب اقوام بسیار از جبل السماق شام بدو پیوستند:
آسترکی، مما کویه، بختیاری، جوانکی بیدانیان، زاهدیان، علائی، کوتوند، بتوند، بوازکی، شوند، زاکی، جاکی، هارونی، اشکی، کوی لیراوی، ممویی، یحفومی، کمانکشی، مماسنی، ارملکی، توانی، کسدانی، مدیحه، اکورد، کولارد، چون گروه عقیلی ( عرب ) و گروه هاشمی ( عرب ) و دیگر قبائل که انساب ایشان معلوم نیست.
چون این جماعت به هزار اسف و برادران پیوستند، ایشان را قوت و شوکت زیاد شد. بقایای شولان را به زخم شمشیر از ان ولایت بیرون کردند و یکبار بر ان دیار مستولی شدند. پس دیار شولستان نیز مسخر کردند و شولان منهزم به فارس رفتند.
پخش و گسترش ممسنی ها
1 - لر ممسنی: در استان فارس، کهگیلویه و بویراحمد و بختیاری.
2 - کرد ممسنی: شامل ایل سنجابی ممسنی تبار در ایران و ممسنی کردستان عراق و کردستان سوریه.
3 - سیستانی های ممسنی: شامل طوایف سربندی، شهرکی، جر، بزی، جهان تیغ، بامدی، نوری، قزاق، پیری و نخعی که در سیستان و کرمان زندگی می کنند.
4 - بلوچ ممسنی: شه بخش ( اسماعیل زهی ) ، هاشم زهی، کهرازهی، نوشیروانی و. . .
5 - براهویی ممسنی: آنها به زبان بلوچی صحبت می کنند و بزرگترین ایل بلوچ در کشور پاکستان هستند و اغلب به نام محمدحسنی مشهورند. بعضی از آنها هم در جنوب افغانستان زندگی می کنند.
6 - گروه هایی از ممسنی که دومورینی آنها را پراکنده در فارس معرفی می کند.