زبان اوستایی
لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
پیشنهاد کاربران
برای نخستین بار در زبانِ پارسیِ نو یک روشِ سره سازیِ سودمند و ساده در پیوستگی با زبانِ اوستایی - سانسکریت پیش کشیده می شود:
اگر نامواژگانی از زبانِ اوستایی - سانسکریت داشته باشیم که همزمان دارایِ دو ویژگیِ زیر باشند :
... [مشاهده متن کامل]
1 - به " - مَن : man - " بیانجامند،
2 - کُماسه نام ( =Neutrum ) باشند ( زبان شناسان چنین نامهایی را با ". n" نشانه گذاری می کنند ) ،
آنگاه این نامواژگان در زبانِ پارسیِ میانه - نو به " - م : m - " می انجامند و بخشِ " َن: an - " زدوده می شود.
بررسیِ کُماسه نامهایِ پایان یافته به " - مَن" ( ایرانیِ باستان ) که به ریختِ " - م" ( پارسیِ میانه - نو ) آمده اند :
1 - " چَشمَن : čašman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) / " چَشم : čašm " ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
2 - " چَرمَن : čarəman " ( اوستاییِ جوان ) / "چَرم : čarm " ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
3 - " پَئیمَن : paēman " ( اوستاییِ جوان ) / " پیم : pēm " ( پارسیِ میانه ) به چمِ " شیرمادر"؛
4 - " نامَن: nāman " ( پارسیِ باستان ، اوستاییِ کهن و جوان ) / " نام : nām " ( پارسیِ میانه - نو ) ،
( همچنین است: " نَمَن: naman" در اوستاییِ جوان ) ؛
5 - " تَئُخمن: taoxman " ( اوستاییِ جوان ) / " توخم: tōxm " ( پارسیِ میانه ) و " تُخم: toxm " ( پارسیِ نو ) ؛
6 - " دَئیمَن: daēman " ( اوستاییِ جوان ) / " دیم : dēm " ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
7 - " دامَن : dāman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) / " دام : dām " ( پارسیِ میانه - نو ) به چمِ " آفریده، ساخته"،
( از ریشه یِ " دا: dā " به چمِ " آفریدن، دادن "؛ همچنین است : " دَمَن: daman" در زبانِ اوستاییِ جوان ) ؛
8 - " هَندامَن : handāman " ( اوستاییِ جوان ) / " اَندام:andām " ( پارسی ) به چمِ " عضو : Glied"؛
9 - " پَمَن : paman " ( اوستاییِ جوان ) / " پَم : pam " ( پارسی ) به چمِ " گری، گال، جرب، خارشک "،
( همچنین است : " پامَن: pāman " در زبانِ اوستاییِ جوان ) ؛
10 - " گامَن : gāman " ( اوستاییِ جوان ) / " گام : gām " ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
11 - " بامَن : bāman " ( اوستاییِ جوان ) / " بام: bām " ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
12 - " رَسمَن:rasman " ( اوستاییِ جوان ) / " رزم: razm" ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
13 - " بَرسمَن : barəsman " ( اوستاییِ جوان ) / " بَرسم :barsm " ( پارسیِ میانه ) ،
( همچنین است: بَرسُم : barsum در زبانِ پارسیِ میانه؛ از ریشه ی ایرانی باستان " بَرزم : barzm " ) ؛
14 - " رامَن: rāman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) به چمِ " آرامش، آسودگی" و برابر با " Friede، Ruhe " ( آلمانی ) ،
برابرِ این واژه در پارسیِ میانه " رامِشن ( =رامِش ) " بوده است؛ ما واژه ی " رام: rām " را در زبانِ پارسیِ نوین از آن داریم؛
15 - " دَوَنمَن: dvanman " ( اوستاییِ کهن ) ، " دونمَن : dūnman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " ابر، مه "،
( در برخی گویشهایِ ایرانی واژه یِ " دوم: dum " به چمِ " مه، ابر " آمده است؛ دگرریختِ آوایی از " دونم:dūnm " به " دوم:dum" رُخ داده است ) ؛
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
واژگانی که در گذار از زبانِ ایرانیِ باستان به پارسیِ میانه - نو گُم شده اند و باید برپایه یِ آواشناسیِ واژگانِ کهن به چرخه یِ زبانی بازگردند:
16 - " پَثمَن: paϑman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) به چمِ " راه، مسیر " و برابر با " Pfad، Weg " ( آلمانی ) ؛ ( از ریشه یِ " پَث : paϑ " ) .
( بکارگیریِ واژه یِ " پَتم : patm" یا "پَسم:pasm" در پارسیِ نو )
17 - " رُثمَن: ruϑman " ( اوستاییِ جوان ) یا " اوروثمن : uruϑman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ "1 - رشد، نمو، رُستن ( نام ) ، روییدگی" برابر با " Wachstum, Wachsen" ( آلمانی ) و 2 - "آنچه رُستنی است" برابر با "Gewaechs " ( آلمانی )
این واژه از ریشه ی " رَئود :raod" است و با واژه یِ " رُستن/روی - " در پارسیِ نو همریشه است و آن را در زبانِ اوستاییِ جوان در واژه یِ " هو - رُثمَن : hu - ruϑman " برابر با واژه یِ آلمانی " schoenes Gewaechs " نیز داریم. برای دیدنِ این واژه به یَسنا: Y. 10. 4 ، وَندیداد :V. 19. 26 و یشتِ: Yt. 13. 78 بنگرید.
( بکارگیریِ واژه یِ " رُتم: rutm " یا " رُسم : rusm " در پارسیِ نو )
18 - " درَئُمَن : draoman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " یورش، هجوم، حمله " و برابر با واژگانِ " Ansturm، Angriff " .
این واژه از ریشه " درَو : drav" است. برایِ دیدنِ واژه یِ " درَئُمَن :draoman" به یَسنا ( Y. 57. 25 ) و یَست ( Yt. 13. 57 ) بنگرید.
( بکارگیریِ واژه یِ " درُم: drom" در پارسیِ نو )
19 - " مَئیسمَن :maēsman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " گُمیز، ادرار، پیشاب" وبرابر با " Harn " ( آلمانی )
برابرواژه ی آن در زبانِ پارسیِ میانه " گُمیز" بوده است.
( بکارگیریِ واژه ی " میسم : mēsm " یا " میزم: mēzm " در زبانِ پارسیِ نو بویژه در دانشِ پزشکی برای " ادرار: urine ، Urina و اوره دارها" )
20 - " چَگمَن: čagəman " ( اوستاییِ کهن ) به معنایِ " هدیه " و برابر با " Geschenk " ( آلمانی ) .
برای دیدنِ این واژه به یَسنا ( Y. 38. 3 ) بنگرید؛ این واژه به " چَگوَه : čagvah " بازمیگردد. یکی از ریختهایِ اوستاییِ جوانِ آن می تواند " چَغمَن: čaγəman " باشد.
( بکارگیریِ واژه یِ " چَگم: čagm " یا " چَغم: čaγm " یا " چُغم : čuγm" در پارسیِ نو )
21 - " سوئینمَن : sōinman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " شکاف، تَرَک، سوراخ " و برابر با " Spalte " ( آلمانی )
برای دیدنِ این واژه به نیرنگستان ( N. 100 ) بنگرید. این واژه به ریشه ی " سَئید:saēd " بازمیگردد. بارتولومه در همین جا گفته است که " dm" از زبانِ ایرانیِ باستان به " nm" در زبانِ اوستاییِ جوان دگرشده است.
در زبانِ پارسیِ میانه " سوراک: sūrāk " به چمِ این واژه آمده است.
22 - " شَنمَن: šanman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " پرتاب" و برابر با " Wurf " ( آلمانی )
بارتولومه این واژه را بعنوانِ نوساختی از واژه یِ " سوئینمن : sōinman " می داند.
23 - "شیَئُمَن : šyaoman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " کار، عمل، اثر " و برابر با " Werk، Tat " ( آلمانی )
ازوارشِ ( =توضیحِ ) این واژه در پارسیِ میانه : rāwēnēd mān .
این واژه به ریشه ی " شیَو: šyav " بازمیگردد که ریختِ دیگرِ این ریشه " شَو : šav " می باشد که واژه ی " شُدن/ شَو - " در پارسی نیز از همین ریشه هست.
24 - " شوئیثمَن : šōiϑəman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " خانه، مسکن، سکونت" برابر با " Wohnen, Wohnung " ( آلمانی )
این واژه در یَسنا ( Y. 48. 6 ) " هو - شوئیثمن : hu - šōiϑəman " به چمِ " سکونتِ خوب، خانه/مسکنِ خوب" آمده است. این واژه به ریشه " شَی :šay " به چمِ " سکونت داشتن، مانِش داشتن: wohnen " بازمیگردد. بارتولومه ریختِ آریاییِ این واژه را " xšaitman " دانسته است.
25 - " هَخمَن : haxman یا haxəman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) به چمِ " دوستی، همراهی، همنشینی، انجمن " و برابر با " Genossenschaft ، Gemeinschaft " ( آلمانی ) بوده است. برای نمونه به یَسنا ( Y. 40. 20 ) بنگرید.
واژه یِ " هَخمَن " از ریشه یِ " هَک:hak" به چمِ " هاختن" است که ساختواژه ای بمانندِ " تَخمَن " از ریشه یِ " تَک:tak " دارد.
26 - " زَئیمَن : zaēman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " فعالیت، پویایی، تحرک : Regsamkeit " ، " سرزندگی: - Munter " ، " بیداری : Wachsein " بوده است.
برای نمونه در یَسنا ( Y. 44. 5 ) آمده است: چه کسی خوابِ خوش و "بیداری" را آفرید.
ازوارشِ ( =توضیحِ ) این واژه در زبانِ پارسیِ میانه : توخشاکیه ( = تُخشایی ) ، زیناوندیه ( = زیناوندی ) .
همچنین به واژه یِ " زئیما : zaēmā " در اوستا بنگرید.
( یکی از دگرگونی هایِ آواییِ رواگمند از اوستایی به پارسی، دگرگونیِ " aē " به " ē " بوده است؛ از اینرو " زئیمَن" به ریختِ " زیم" درمی آید. )
27 - " سرَئُمَن: sraoman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " شنوایی، توانِ شنیداری " و برابر با " Gehoer، Hoervermoegen " ( آلمانی )
برای نمونه به یَشتِ اوستا ( Yt. 10. 23 , Yt. 16. 7 ) بنگرید.
این واژه از ریشه ی " سرَو : srav " است. همریشه با واژه یِ " سرودن".
28 - " سپَرمَن :sparman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " لگد، ضربه " و برابر با " Tritt، Stoss " ( آلمانی )
این واژه از ریشه ی " سپَر: spar " می باشد.
ازوارشِ ( =توضیحِ ) این واژه در زبانِ پارسیِ میانه: " اَفکنِشن ( = اَفکنِش ) ، تنگیه ( =تنگی، سختی، بلا ) " .
29 - " راثمَن : rāϑman " به چمِ " پیرو، حامی، مرید" و برابر با " Anhaenger " ( آلمانی )
این واژه به " راس: rāϑ " بازمی گردد.
ازوارشِ ( =توضیحِ ) این واژه در زبانِ پارسیِ میانه : "بَهر : bahr" .
( بکارگیریِ این واژه در پارسیِ نو : راتم : rātm یا راسم: rāsm )
30 - " وارثمَن: vārəϑman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " محافظت، مقاومت، محافظِ سینه " و برابر با " Brustwehr، Wehr " ( آلمانی )
این واژه به ریشه یِ " وَر:var" به چمِ " پوشانیدن، نگاهداری کردن" بوده است؛ ازوارشِ ( =توضیحِ ) این واژه در زبانِ پارسیِ میانه " وَرتیه ( =ورتی ) " بوده است. ازوارشِ این واژه در زبانِ فارسی " جوشن ( یا خفتان ) " است.
31 - " وَرمن : varəman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " برگزیده، گزینش" و برابر با " Auslese " ( آلمانی )
این واژه در فرهنگ اویم ایوک آمده است و از ریشه یِ " وَر: var " به چمِ " گزیدن، انتخاب کردن" است. در همین راستا در سانسکریت واژه یِ " variman " را داریم.
32 - " وِسمَن:veśman " ( سانسکریت ) به چمِ " خانه، مسکن"
در زبانِ اوستاییِ جوان واژه یِ " وَئیسمَ: vaēsma" به چمِ " خانه، مسکن : Wohnung " از ریشه یِ " وَئیس: vaēs " بوده است.
33 - " داسمَن :dāsman " ( ایرانیِ باستان )
بارتولومه این واژه را در زیرواژه یِ " dāsma - nī " به چمِ " آورنده ی/رساننده یِ تندرستی " آورده که " نَی: nī " در آن به چمِ " رسانیدن، آوردن" است و ازوارشِ آن در زبانِ پارسیِ میانه " درُستیه ( =درستی ) " بوده است و با واژه یِ " دَسوَر:dasvar" در زبانهایِ باستانیِ ایرانی همبسته و همریشه است.
34 - " پیشمَن : pišman" ( اوستاییِ جوان )
بارتولومه این واژه را برابر با " Gesicht" ( آلمانی ) آورده است و به گمانِ بسیار باید آن را برابر با " بینایی" دانست، چراکه وی واژه یِ " اَ - پیشمَن: a - pišman " را به چمِ " نابینا، کور، ( آنکه ) نمی بیند، غافل، نادان" آورده است. این واژه به ریشه یِ " پاه: pāh " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " دیدن:sehen " بازمیگردد که بُن کُنونیِ ان " پیشیَ :pišya " بوده است.
35 - " تَخمَن: taxman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " مسیرِ/ جریانِ: Lauf " آبِ روان
این واژه از ریشه یِ " تَک:tak " است. ازوارش این واژه در پارسی میانه " تکیکیه : takikih " بوده است.
36 - " تَئومَن:tauman " ( پارسیِ باستان ) به چم " توان، توانایی، نیرو، قدرت" و برابر با " Macht , Kraft , Vermoegen " ( آلمانی )
این واژه با واژه ی " تهم" در زبانِ پارسی همریشه و همبسته است.
( ساختواژه یِ " تَخمَن " از ریشه یِ " تَک " را با واژه یِ " هَخمَن " از ریشه یِ " هَک " بسنجید. )
37 - " دَرشمَن : daršman " ( پارسیِ باستان ) به چم " جرات، جسارت، شجاعت:Verwegenheit " و " زورمندی، زور، حس طغیان، ، ستیزشمندی:gewalttaetigkeit ".
این واژه از ریشه ی " دَرش:darš " به چمِ " جرات/ جسارت/ شجاعت داشتن" است.
( روشِ بکارگیری در زبانِ پارسی : دَرشم:daršm " یا " دُرشم:duršm " )
38 - " چینمَن:činman " ( اوستاییِ جوان )
بارتولومه چند معنا را برای این واژه آورده است:
1 - به چمِ " دوشارم، میل، طلب، خواست، آرزو : Begehren" و " در جستجویِ ، به دنبالِ ، در کوشش/تلاش به قصدِ /برایِ : Trachten nach " ( آلمانی )
بارتولومه این واژه را در این معنا از ریشه ی " کَن :kan " دانسته است.
برای نمونه در یَسنا ( Y. 12. 3 ) آمده است: من . . . دیگر نمی خواهم، نَه " در طلبِ " جان و نَه " درطلب" زندگانی، گناه کنم.
در اُزوارشِ این گزاره در زبانِ پارسیِ میانه آمده است :
u nē tan u nē yān dušārm rād : نَه ازبرایِ "دوشارم/میل به" تَن و جان.
2. به چمِ " اندیشِش به چیزی/کسی ، دوشارم به چیزی/کسی، در اندیشه ی چیزی/کسی بودن، نگرانِ چیزی/کسی بودن " بوده است.
برابر با " - cura, Sorge, - Bedachtsein auf - , Denken an " ( آلمانی ) .
برای نمونه در پُرسِشنیها آمده است:
" اندیششِ/ دوشارم" به هر . . . ای که به راستی "در اندیشه ی" اَشه است / به اَشه "دوشارم" دارد.
در ازوارشِ 2 نیز در زبان پارسیِ میانه واژه یِ " دوشارم" آمده است. چنانکه پیداست، در زبانِ پارسیِ میانه معناهای 1 و 2 جدای از یکدیگر نیستند.
39 - "اَنمَن: anman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " ماندگاری، پیوستگی، پایداری، استواری، همیشگی/ اَبدی بودن " و برابر با " Unaufhoerlichkeit , Stetigkeit " ( آلمانی ) .
40 - " آ - دبَئُمَن : ā - dəbaoman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " فریبندگی، فریفتاری" و برابر با " Betoerung " ( آلمانی ) .
برای نمونه به یَسنا ( Y. 30. 6 ) بنگرید. این واژه به ریشه ی " دبَو : dbav " بازمیگردد و در ازوارشِ این واژه در زبانِ پارسیِ میانه آمده است:
kēča ōšān frēft.
همچنین می توان این واژه را برابر با " فریبنده، فریفتار، فریبکار " نیز دانست.
41 - " اَفسمَن: afsman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " بیت / بند ( از سروده ) " و برابر با " Verszeile " در زبانِ آلمانی.
ازوارشِ این واژه در زبانِ پارسیِ میانه : " پَتمان: patmān ".
( بکارگیری در زبانِ پارسیِ نو : " اَفسم : afsm " ) .
42 - " اَفشمَن:afšman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " کاستی، عیب، نقص، زیان، آسیب " و برابر با " Nachteil ، Schaden " ( آلمانی ) .
در ازوارشِ این واژه در زبانِ پارسیِ میانه واژه یِ " پَتمان: patmān " آمده است که کریستین بارتولومه آن را لغزشی ( اشتباهی ) برآمده از همسان پنداری با واژه یِ " اَفسمَن:afsman " دانسته است :in Verwchselug mit afsman = در دُشگردانی ( =اشتباه گرفتن ) با واژه یِ " اَفسمَن" .
همچنین واژه ی " اَن - اَفشمَن : an - afšman " به چمِ " ناکاستی، بی زیانی، بی عیبی، بی نقصی، ناآسیفتگی، سودمندی، مزیت" بوده است . ( بنگرید به یَسنا ( Y. 46. 17 ) ) .
برابر با " Vorteil , Nichtschaden , Nichtnachteil" ( آلمانی ) .
در ازوارشِ آن در زبان پارسیِ میانه آمده است : اَپَتمانیکیه : apatmānīkīh " . ( چنانکه گفته شد، بارتولومه آن را میت ( =اشتباه ) می داند. )
43 - " ویاخمن: vyāxman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " مجلس، انجمن، جلسه، گردهمایی، مجمع" و برابر با " Versammlung " ( آلمانی ) .
برای نمونه بنگرید به یَسنا : Y. 57. 12 و یَشت: Yt. 13. 16.
این واژه با واژه یِ " ویاخَ : vyāxa " دراوستا همریشه و همبسته است.
( بکارگیری در زبانِ پارسیِ نو : " ویاخم: vyāxm " . )
44 - " اوروازمَن: urvāzəman " یا " اورواسمَن : urvāsman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) به چمِ " رامش، شادمانی، خوشحالی، سرور " .
برابر با " Seligkeit، Wonne , Freude" ( آلمانی )
این واژه به " اورواز: urvāz " به چمِ " شادمان بودن، خوشحال /مسرور بودن : laetari ( لاتین ) " بازمیگردد. بارتولومه همین " اورواز " را فراسترشی از ( = بسطی از ) واژه ی"اورواد:urvād " می داند. همچنین در زبانِ پارسیِ میانه واژه یِ " اوروازیشن :urvāzišn " از همین ریشه دیده می شود که نشان از این دارد که این واژه با همین ریخت در زبانِ پارسیِ میانه کاربرد داشته است.
. . . . . . . .
دیدگاهِ من پیرامون واژگانِ نامبرده :
نامواژگانِ بالا که همگی در زبانهایِ اوستایی - سانسکریت به " - مَن:man - " می انجامند، بدین سان ساخته شده اند:
هر یک از این نامواژگان دارایِ یک ریشه ی آغازینِ " X " بوده اند که با فراسترشی ( = Erweiterung ) از این ریشه ها و افزایشِ " - م: m - " به آنها، به فعلِ "Xm" دگرگشته اند و سپس با افزودنِ پسوندِ نامسازِ کُماسه ی" - َ ن:an - " به این فعلها، به ریختِ "Xman" درآمده اند.
چنانکه گفته شد، نامواژگانِ"Xman" ، در زبانِ پارسیِ میانه - نو به ریختِ "Xm" پدیدار می گردند.
. . . . . .
پَسگشت :
من چندماهِ پیش، پس از پی بردن به روالمندیِ واژگانِ بالا، این گردآوری را از جایهایِ گوناگونِ نبیگِ " فرهنگنامه زبانِ ایرانیِ کهن" ( کریستین بارتولومه ) انجام دادم و امروز آن را، با پاره نوشتارِ کوتاهی از کارل زالمان در " رویبرگِ 276 از بخش سوم - پارسیِ میانه" ، برایِ پذیرِشِ دیدمانِ خود پیش می نهم:
اگر نامواژگانی از زبانِ اوستایی - سانسکریت داشته باشیم که همزمان دارایِ دو ویژگیِ زیر باشند :
... [مشاهده متن کامل]
1 - به " - مَن : man - " بیانجامند،
2 - کُماسه نام ( =Neutrum ) باشند ( زبان شناسان چنین نامهایی را با ". n" نشانه گذاری می کنند ) ،
آنگاه این نامواژگان در زبانِ پارسیِ میانه - نو به " - م : m - " می انجامند و بخشِ " َن: an - " زدوده می شود.
بررسیِ کُماسه نامهایِ پایان یافته به " - مَن" ( ایرانیِ باستان ) که به ریختِ " - م" ( پارسیِ میانه - نو ) آمده اند :
1 - " چَشمَن : čašman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) / " چَشم : čašm " ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
2 - " چَرمَن : čarəman " ( اوستاییِ جوان ) / "چَرم : čarm " ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
3 - " پَئیمَن : paēman " ( اوستاییِ جوان ) / " پیم : pēm " ( پارسیِ میانه ) به چمِ " شیرمادر"؛
4 - " نامَن: nāman " ( پارسیِ باستان ، اوستاییِ کهن و جوان ) / " نام : nām " ( پارسیِ میانه - نو ) ،
( همچنین است: " نَمَن: naman" در اوستاییِ جوان ) ؛
5 - " تَئُخمن: taoxman " ( اوستاییِ جوان ) / " توخم: tōxm " ( پارسیِ میانه ) و " تُخم: toxm " ( پارسیِ نو ) ؛
6 - " دَئیمَن: daēman " ( اوستاییِ جوان ) / " دیم : dēm " ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
7 - " دامَن : dāman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) / " دام : dām " ( پارسیِ میانه - نو ) به چمِ " آفریده، ساخته"،
( از ریشه یِ " دا: dā " به چمِ " آفریدن، دادن "؛ همچنین است : " دَمَن: daman" در زبانِ اوستاییِ جوان ) ؛
8 - " هَندامَن : handāman " ( اوستاییِ جوان ) / " اَندام:andām " ( پارسی ) به چمِ " عضو : Glied"؛
9 - " پَمَن : paman " ( اوستاییِ جوان ) / " پَم : pam " ( پارسی ) به چمِ " گری، گال، جرب، خارشک "،
( همچنین است : " پامَن: pāman " در زبانِ اوستاییِ جوان ) ؛
10 - " گامَن : gāman " ( اوستاییِ جوان ) / " گام : gām " ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
11 - " بامَن : bāman " ( اوستاییِ جوان ) / " بام: bām " ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
12 - " رَسمَن:rasman " ( اوستاییِ جوان ) / " رزم: razm" ( پارسیِ میانه - نو ) ؛
13 - " بَرسمَن : barəsman " ( اوستاییِ جوان ) / " بَرسم :barsm " ( پارسیِ میانه ) ،
( همچنین است: بَرسُم : barsum در زبانِ پارسیِ میانه؛ از ریشه ی ایرانی باستان " بَرزم : barzm " ) ؛
14 - " رامَن: rāman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) به چمِ " آرامش، آسودگی" و برابر با " Friede، Ruhe " ( آلمانی ) ،
برابرِ این واژه در پارسیِ میانه " رامِشن ( =رامِش ) " بوده است؛ ما واژه ی " رام: rām " را در زبانِ پارسیِ نوین از آن داریم؛
15 - " دَوَنمَن: dvanman " ( اوستاییِ کهن ) ، " دونمَن : dūnman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " ابر، مه "،
( در برخی گویشهایِ ایرانی واژه یِ " دوم: dum " به چمِ " مه، ابر " آمده است؛ دگرریختِ آوایی از " دونم:dūnm " به " دوم:dum" رُخ داده است ) ؛
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
واژگانی که در گذار از زبانِ ایرانیِ باستان به پارسیِ میانه - نو گُم شده اند و باید برپایه یِ آواشناسیِ واژگانِ کهن به چرخه یِ زبانی بازگردند:
16 - " پَثمَن: paϑman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) به چمِ " راه، مسیر " و برابر با " Pfad، Weg " ( آلمانی ) ؛ ( از ریشه یِ " پَث : paϑ " ) .
( بکارگیریِ واژه یِ " پَتم : patm" یا "پَسم:pasm" در پارسیِ نو )
17 - " رُثمَن: ruϑman " ( اوستاییِ جوان ) یا " اوروثمن : uruϑman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ "1 - رشد، نمو، رُستن ( نام ) ، روییدگی" برابر با " Wachstum, Wachsen" ( آلمانی ) و 2 - "آنچه رُستنی است" برابر با "Gewaechs " ( آلمانی )
این واژه از ریشه ی " رَئود :raod" است و با واژه یِ " رُستن/روی - " در پارسیِ نو همریشه است و آن را در زبانِ اوستاییِ جوان در واژه یِ " هو - رُثمَن : hu - ruϑman " برابر با واژه یِ آلمانی " schoenes Gewaechs " نیز داریم. برای دیدنِ این واژه به یَسنا: Y. 10. 4 ، وَندیداد :V. 19. 26 و یشتِ: Yt. 13. 78 بنگرید.
( بکارگیریِ واژه یِ " رُتم: rutm " یا " رُسم : rusm " در پارسیِ نو )
18 - " درَئُمَن : draoman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " یورش، هجوم، حمله " و برابر با واژگانِ " Ansturm، Angriff " .
این واژه از ریشه " درَو : drav" است. برایِ دیدنِ واژه یِ " درَئُمَن :draoman" به یَسنا ( Y. 57. 25 ) و یَست ( Yt. 13. 57 ) بنگرید.
( بکارگیریِ واژه یِ " درُم: drom" در پارسیِ نو )
19 - " مَئیسمَن :maēsman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " گُمیز، ادرار، پیشاب" وبرابر با " Harn " ( آلمانی )
برابرواژه ی آن در زبانِ پارسیِ میانه " گُمیز" بوده است.
( بکارگیریِ واژه ی " میسم : mēsm " یا " میزم: mēzm " در زبانِ پارسیِ نو بویژه در دانشِ پزشکی برای " ادرار: urine ، Urina و اوره دارها" )
20 - " چَگمَن: čagəman " ( اوستاییِ کهن ) به معنایِ " هدیه " و برابر با " Geschenk " ( آلمانی ) .
برای دیدنِ این واژه به یَسنا ( Y. 38. 3 ) بنگرید؛ این واژه به " چَگوَه : čagvah " بازمیگردد. یکی از ریختهایِ اوستاییِ جوانِ آن می تواند " چَغمَن: čaγəman " باشد.
( بکارگیریِ واژه یِ " چَگم: čagm " یا " چَغم: čaγm " یا " چُغم : čuγm" در پارسیِ نو )
21 - " سوئینمَن : sōinman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " شکاف، تَرَک، سوراخ " و برابر با " Spalte " ( آلمانی )
برای دیدنِ این واژه به نیرنگستان ( N. 100 ) بنگرید. این واژه به ریشه ی " سَئید:saēd " بازمیگردد. بارتولومه در همین جا گفته است که " dm" از زبانِ ایرانیِ باستان به " nm" در زبانِ اوستاییِ جوان دگرشده است.
در زبانِ پارسیِ میانه " سوراک: sūrāk " به چمِ این واژه آمده است.
22 - " شَنمَن: šanman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " پرتاب" و برابر با " Wurf " ( آلمانی )
بارتولومه این واژه را بعنوانِ نوساختی از واژه یِ " سوئینمن : sōinman " می داند.
23 - "شیَئُمَن : šyaoman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " کار، عمل، اثر " و برابر با " Werk، Tat " ( آلمانی )
ازوارشِ ( =توضیحِ ) این واژه در پارسیِ میانه : rāwēnēd mān .
این واژه به ریشه ی " شیَو: šyav " بازمیگردد که ریختِ دیگرِ این ریشه " شَو : šav " می باشد که واژه ی " شُدن/ شَو - " در پارسی نیز از همین ریشه هست.
24 - " شوئیثمَن : šōiϑəman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " خانه، مسکن، سکونت" برابر با " Wohnen, Wohnung " ( آلمانی )
این واژه در یَسنا ( Y. 48. 6 ) " هو - شوئیثمن : hu - šōiϑəman " به چمِ " سکونتِ خوب، خانه/مسکنِ خوب" آمده است. این واژه به ریشه " شَی :šay " به چمِ " سکونت داشتن، مانِش داشتن: wohnen " بازمیگردد. بارتولومه ریختِ آریاییِ این واژه را " xšaitman " دانسته است.
25 - " هَخمَن : haxman یا haxəman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) به چمِ " دوستی، همراهی، همنشینی، انجمن " و برابر با " Genossenschaft ، Gemeinschaft " ( آلمانی ) بوده است. برای نمونه به یَسنا ( Y. 40. 20 ) بنگرید.
واژه یِ " هَخمَن " از ریشه یِ " هَک:hak" به چمِ " هاختن" است که ساختواژه ای بمانندِ " تَخمَن " از ریشه یِ " تَک:tak " دارد.
26 - " زَئیمَن : zaēman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " فعالیت، پویایی، تحرک : Regsamkeit " ، " سرزندگی: - Munter " ، " بیداری : Wachsein " بوده است.
برای نمونه در یَسنا ( Y. 44. 5 ) آمده است: چه کسی خوابِ خوش و "بیداری" را آفرید.
ازوارشِ ( =توضیحِ ) این واژه در زبانِ پارسیِ میانه : توخشاکیه ( = تُخشایی ) ، زیناوندیه ( = زیناوندی ) .
همچنین به واژه یِ " زئیما : zaēmā " در اوستا بنگرید.
( یکی از دگرگونی هایِ آواییِ رواگمند از اوستایی به پارسی، دگرگونیِ " aē " به " ē " بوده است؛ از اینرو " زئیمَن" به ریختِ " زیم" درمی آید. )
27 - " سرَئُمَن: sraoman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " شنوایی، توانِ شنیداری " و برابر با " Gehoer، Hoervermoegen " ( آلمانی )
برای نمونه به یَشتِ اوستا ( Yt. 10. 23 , Yt. 16. 7 ) بنگرید.
این واژه از ریشه ی " سرَو : srav " است. همریشه با واژه یِ " سرودن".
28 - " سپَرمَن :sparman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " لگد، ضربه " و برابر با " Tritt، Stoss " ( آلمانی )
این واژه از ریشه ی " سپَر: spar " می باشد.
ازوارشِ ( =توضیحِ ) این واژه در زبانِ پارسیِ میانه: " اَفکنِشن ( = اَفکنِش ) ، تنگیه ( =تنگی، سختی، بلا ) " .
29 - " راثمَن : rāϑman " به چمِ " پیرو، حامی، مرید" و برابر با " Anhaenger " ( آلمانی )
این واژه به " راس: rāϑ " بازمی گردد.
ازوارشِ ( =توضیحِ ) این واژه در زبانِ پارسیِ میانه : "بَهر : bahr" .
( بکارگیریِ این واژه در پارسیِ نو : راتم : rātm یا راسم: rāsm )
30 - " وارثمَن: vārəϑman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " محافظت، مقاومت، محافظِ سینه " و برابر با " Brustwehr، Wehr " ( آلمانی )
این واژه به ریشه یِ " وَر:var" به چمِ " پوشانیدن، نگاهداری کردن" بوده است؛ ازوارشِ ( =توضیحِ ) این واژه در زبانِ پارسیِ میانه " وَرتیه ( =ورتی ) " بوده است. ازوارشِ این واژه در زبانِ فارسی " جوشن ( یا خفتان ) " است.
31 - " وَرمن : varəman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " برگزیده، گزینش" و برابر با " Auslese " ( آلمانی )
این واژه در فرهنگ اویم ایوک آمده است و از ریشه یِ " وَر: var " به چمِ " گزیدن، انتخاب کردن" است. در همین راستا در سانسکریت واژه یِ " variman " را داریم.
32 - " وِسمَن:veśman " ( سانسکریت ) به چمِ " خانه، مسکن"
در زبانِ اوستاییِ جوان واژه یِ " وَئیسمَ: vaēsma" به چمِ " خانه، مسکن : Wohnung " از ریشه یِ " وَئیس: vaēs " بوده است.
33 - " داسمَن :dāsman " ( ایرانیِ باستان )
بارتولومه این واژه را در زیرواژه یِ " dāsma - nī " به چمِ " آورنده ی/رساننده یِ تندرستی " آورده که " نَی: nī " در آن به چمِ " رسانیدن، آوردن" است و ازوارشِ آن در زبانِ پارسیِ میانه " درُستیه ( =درستی ) " بوده است و با واژه یِ " دَسوَر:dasvar" در زبانهایِ باستانیِ ایرانی همبسته و همریشه است.
34 - " پیشمَن : pišman" ( اوستاییِ جوان )
بارتولومه این واژه را برابر با " Gesicht" ( آلمانی ) آورده است و به گمانِ بسیار باید آن را برابر با " بینایی" دانست، چراکه وی واژه یِ " اَ - پیشمَن: a - pišman " را به چمِ " نابینا، کور، ( آنکه ) نمی بیند، غافل، نادان" آورده است. این واژه به ریشه یِ " پاه: pāh " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " دیدن:sehen " بازمیگردد که بُن کُنونیِ ان " پیشیَ :pišya " بوده است.
35 - " تَخمَن: taxman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " مسیرِ/ جریانِ: Lauf " آبِ روان
این واژه از ریشه یِ " تَک:tak " است. ازوارش این واژه در پارسی میانه " تکیکیه : takikih " بوده است.
36 - " تَئومَن:tauman " ( پارسیِ باستان ) به چم " توان، توانایی، نیرو، قدرت" و برابر با " Macht , Kraft , Vermoegen " ( آلمانی )
این واژه با واژه ی " تهم" در زبانِ پارسی همریشه و همبسته است.
( ساختواژه یِ " تَخمَن " از ریشه یِ " تَک " را با واژه یِ " هَخمَن " از ریشه یِ " هَک " بسنجید. )
37 - " دَرشمَن : daršman " ( پارسیِ باستان ) به چم " جرات، جسارت، شجاعت:Verwegenheit " و " زورمندی، زور، حس طغیان، ، ستیزشمندی:gewalttaetigkeit ".
این واژه از ریشه ی " دَرش:darš " به چمِ " جرات/ جسارت/ شجاعت داشتن" است.
( روشِ بکارگیری در زبانِ پارسی : دَرشم:daršm " یا " دُرشم:duršm " )
38 - " چینمَن:činman " ( اوستاییِ جوان )
بارتولومه چند معنا را برای این واژه آورده است:
1 - به چمِ " دوشارم، میل، طلب، خواست، آرزو : Begehren" و " در جستجویِ ، به دنبالِ ، در کوشش/تلاش به قصدِ /برایِ : Trachten nach " ( آلمانی )
بارتولومه این واژه را در این معنا از ریشه ی " کَن :kan " دانسته است.
برای نمونه در یَسنا ( Y. 12. 3 ) آمده است: من . . . دیگر نمی خواهم، نَه " در طلبِ " جان و نَه " درطلب" زندگانی، گناه کنم.
در اُزوارشِ این گزاره در زبانِ پارسیِ میانه آمده است :
u nē tan u nē yān dušārm rād : نَه ازبرایِ "دوشارم/میل به" تَن و جان.
2. به چمِ " اندیشِش به چیزی/کسی ، دوشارم به چیزی/کسی، در اندیشه ی چیزی/کسی بودن، نگرانِ چیزی/کسی بودن " بوده است.
برابر با " - cura, Sorge, - Bedachtsein auf - , Denken an " ( آلمانی ) .
برای نمونه در پُرسِشنیها آمده است:
" اندیششِ/ دوشارم" به هر . . . ای که به راستی "در اندیشه ی" اَشه است / به اَشه "دوشارم" دارد.
در ازوارشِ 2 نیز در زبان پارسیِ میانه واژه یِ " دوشارم" آمده است. چنانکه پیداست، در زبانِ پارسیِ میانه معناهای 1 و 2 جدای از یکدیگر نیستند.
39 - "اَنمَن: anman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " ماندگاری، پیوستگی، پایداری، استواری، همیشگی/ اَبدی بودن " و برابر با " Unaufhoerlichkeit , Stetigkeit " ( آلمانی ) .
40 - " آ - دبَئُمَن : ā - dəbaoman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " فریبندگی، فریفتاری" و برابر با " Betoerung " ( آلمانی ) .
برای نمونه به یَسنا ( Y. 30. 6 ) بنگرید. این واژه به ریشه ی " دبَو : dbav " بازمیگردد و در ازوارشِ این واژه در زبانِ پارسیِ میانه آمده است:
kēča ōšān frēft.
همچنین می توان این واژه را برابر با " فریبنده، فریفتار، فریبکار " نیز دانست.
41 - " اَفسمَن: afsman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " بیت / بند ( از سروده ) " و برابر با " Verszeile " در زبانِ آلمانی.
ازوارشِ این واژه در زبانِ پارسیِ میانه : " پَتمان: patmān ".
( بکارگیری در زبانِ پارسیِ نو : " اَفسم : afsm " ) .
42 - " اَفشمَن:afšman " ( اوستاییِ کهن ) به چمِ " کاستی، عیب، نقص، زیان، آسیب " و برابر با " Nachteil ، Schaden " ( آلمانی ) .
در ازوارشِ این واژه در زبانِ پارسیِ میانه واژه یِ " پَتمان: patmān " آمده است که کریستین بارتولومه آن را لغزشی ( اشتباهی ) برآمده از همسان پنداری با واژه یِ " اَفسمَن:afsman " دانسته است :in Verwchselug mit afsman = در دُشگردانی ( =اشتباه گرفتن ) با واژه یِ " اَفسمَن" .
همچنین واژه ی " اَن - اَفشمَن : an - afšman " به چمِ " ناکاستی، بی زیانی، بی عیبی، بی نقصی، ناآسیفتگی، سودمندی، مزیت" بوده است . ( بنگرید به یَسنا ( Y. 46. 17 ) ) .
برابر با " Vorteil , Nichtschaden , Nichtnachteil" ( آلمانی ) .
در ازوارشِ آن در زبان پارسیِ میانه آمده است : اَپَتمانیکیه : apatmānīkīh " . ( چنانکه گفته شد، بارتولومه آن را میت ( =اشتباه ) می داند. )
43 - " ویاخمن: vyāxman " ( اوستاییِ جوان ) به چمِ " مجلس، انجمن، جلسه، گردهمایی، مجمع" و برابر با " Versammlung " ( آلمانی ) .
برای نمونه بنگرید به یَسنا : Y. 57. 12 و یَشت: Yt. 13. 16.
این واژه با واژه یِ " ویاخَ : vyāxa " دراوستا همریشه و همبسته است.
( بکارگیری در زبانِ پارسیِ نو : " ویاخم: vyāxm " . )
44 - " اوروازمَن: urvāzəman " یا " اورواسمَن : urvāsman " ( اوستاییِ کهن و جوان ) به چمِ " رامش، شادمانی، خوشحالی، سرور " .
برابر با " Seligkeit، Wonne , Freude" ( آلمانی )
این واژه به " اورواز: urvāz " به چمِ " شادمان بودن، خوشحال /مسرور بودن : laetari ( لاتین ) " بازمیگردد. بارتولومه همین " اورواز " را فراسترشی از ( = بسطی از ) واژه ی"اورواد:urvād " می داند. همچنین در زبانِ پارسیِ میانه واژه یِ " اوروازیشن :urvāzišn " از همین ریشه دیده می شود که نشان از این دارد که این واژه با همین ریخت در زبانِ پارسیِ میانه کاربرد داشته است.
. . . . . . . .
دیدگاهِ من پیرامون واژگانِ نامبرده :
نامواژگانِ بالا که همگی در زبانهایِ اوستایی - سانسکریت به " - مَن:man - " می انجامند، بدین سان ساخته شده اند:
هر یک از این نامواژگان دارایِ یک ریشه ی آغازینِ " X " بوده اند که با فراسترشی ( = Erweiterung ) از این ریشه ها و افزایشِ " - م: m - " به آنها، به فعلِ "Xm" دگرگشته اند و سپس با افزودنِ پسوندِ نامسازِ کُماسه ی" - َ ن:an - " به این فعلها، به ریختِ "Xman" درآمده اند.
چنانکه گفته شد، نامواژگانِ"Xman" ، در زبانِ پارسیِ میانه - نو به ریختِ "Xm" پدیدار می گردند.
. . . . . .
پَسگشت :
من چندماهِ پیش، پس از پی بردن به روالمندیِ واژگانِ بالا، این گردآوری را از جایهایِ گوناگونِ نبیگِ " فرهنگنامه زبانِ ایرانیِ کهن" ( کریستین بارتولومه ) انجام دادم و امروز آن را، با پاره نوشتارِ کوتاهی از کارل زالمان در " رویبرگِ 276 از بخش سوم - پارسیِ میانه" ، برایِ پذیرِشِ دیدمانِ خود پیش می نهم:
زبان اَوِستایی ( به انگلیسی : Avestan ) ، که در گذشته آن را زبان زند نیز می نامیدند، از شاخهٔ زبان های ایرانی باستان و از درخت تناور زبان های هندو - اروپایی است. نسک های اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان را بدین زبان نوشته اند. زبان اوستایی شامل دو زبان ایرانی باستانی است : اوستایی قدیم ( که در هزاره دوم تا یکم پیش از میلاد صحبت می شد ) و اوستایی نو ( در هزاره اول پیش از میلاد تکلم می شد ) . این زبان به دلیل کاربرد خود به عنوان زبان کتاب مقدس زرتشتی شناخته شده است. این زبان یک زبان ایرانی شرقی است که در شاخه زبانهای هندوایرانی از خانواده زبانهای هندواروپایی دسته بندی می شود. جد بلافصل آن زبان نیا - ایرانی است، یک زبان هم ریشه با زبان نیا - هندوآریایی، که هر دو از زبان نیا - هندوایرانی توسعه یافته بودند. به این ترتیب، اوستای قدیم هم از نظر دستور زبان و هم از نظر واژگان به سانسکریت ودایی، یک زبان کهن دیگر از زبان های هندوآریایی، بسیار نزدیک است.
... [مشاهده متن کامل]
حالت زبان اوستایی، به زبان های مقدس برمی گردد، از اینرو با اینکه سال ها و سده ها از مرگش گذشته بوده در میان نوشته ها و آیین های دینی مزدیسنا بکار برده می شده است.
تنها اثر به جا مانده به آن اوستا است. از مطالعهٔ اوستا برمی آید که دو گویش گوناگون از این زبان در اوستا به کار رفته است که یکی کهنه تر می نماید. نخستین گویش گاهانی است که سروده های شخص زرتشت به آن است. به علاوه یسن های ۳۵ تا ۴۱ ( هفت هات ) و نیز چهار دعا از یسن ۲۷ به این گویش است. گویش پسین تر گویش سایر قسمت های اوستای امروزی است.
گرنوت ویندفور، ایرانشناس، این احتمال را مطرح می کند که زبان اوستایی توسط قبایل ساکن در مناطق شمال شرق ایران و زبان قدیم فارسی در منطقه جنوب غرب ایران استفاده می شده است و او معتقد است که این زبان هم ریشه با سانسکریت و نزدیک به پارسی باستان است.
زبان اوستایی که با شمال شرقی ایران و زبان پارسی باستان که به جنوب غربی ایران تعلق دارند، هر دو شاخه هایی از زبان نیا - ایرانی یا ایرانی کهن هستند . زبان هندی کهن نیز همریشه ای نزدیک به این زبان هاست که همه شان برگرفته از گروه زبانی هندو - ایرانی است. زبان های ایرانی عموما به دو شاخه «شرقی» یا «خاوری» و «غربی» یا «باختری» رده بندی می شوند که چارچوب زبان اوستایی در شاخه شرقی است. زیرا تفاوت به معنای محدود این است که اوستایی تکوین های زبان شناختی اش را در چاچوب زبان های ایرانی شرقی بیانجامیده، نه ایرانی غربی؛ چون که در آن زمان هنوز زبان های ایرانی شرقی و غربی از همدیگر جدا نشده بودند. زبان اوستایی هیچ یک از نشانه های صرفی یا ساختواژه ای ایرانی ( جنوب ) غربی ؛ همچون پارسی باستان را نشان نمی دهد از اینرو نمی توان آن را ایرانی غربی برشمرد. باری این جمله بدین معناست که این زبان فقط «زبان غیر - غربی ایرانی» است و از اینرو «شرقی» نامندش . زبان اوستایی نیز مانند زبان پارسی باستان دارای دگرش ها و تکوین واژگانی خاص خود است برای نمونه صفت «اَشَ» ( به اوستایی: 𐬀𐬱𐬀 ، aša ) که بایستی از دگرش واجی rt* بوده است زیرا همریشه ها و هم ارزهایش در زبان های پارسی باستان «اَرْتَ» ( به پارسی باستان:𐎠𐎼𐎫 ) و سنسکریت ودایی «ڑتَ» ( به سانسکریت: ऋत، ṛtá ) هستند . زبان اوستایی کهن ( بخش گاثاها ) به پارسی باستان نزدیکی بالایی دارد و ذاتا با سنسکریت ودایی همریشه است. اعتقاد بر این است که نیای زبانهای ایرانی شرقی مانند زبان پشتو با زبان اوستایی دارای مشابهت هایی باشند .
... [مشاهده متن کامل]
حالت زبان اوستایی، به زبان های مقدس برمی گردد، از اینرو با اینکه سال ها و سده ها از مرگش گذشته بوده در میان نوشته ها و آیین های دینی مزدیسنا بکار برده می شده است.
تنها اثر به جا مانده به آن اوستا است. از مطالعهٔ اوستا برمی آید که دو گویش گوناگون از این زبان در اوستا به کار رفته است که یکی کهنه تر می نماید. نخستین گویش گاهانی است که سروده های شخص زرتشت به آن است. به علاوه یسن های ۳۵ تا ۴۱ ( هفت هات ) و نیز چهار دعا از یسن ۲۷ به این گویش است. گویش پسین تر گویش سایر قسمت های اوستای امروزی است.
گرنوت ویندفور، ایرانشناس، این احتمال را مطرح می کند که زبان اوستایی توسط قبایل ساکن در مناطق شمال شرق ایران و زبان قدیم فارسی در منطقه جنوب غرب ایران استفاده می شده است و او معتقد است که این زبان هم ریشه با سانسکریت و نزدیک به پارسی باستان است.
زبان اوستایی که با شمال شرقی ایران و زبان پارسی باستان که به جنوب غربی ایران تعلق دارند، هر دو شاخه هایی از زبان نیا - ایرانی یا ایرانی کهن هستند . زبان هندی کهن نیز همریشه ای نزدیک به این زبان هاست که همه شان برگرفته از گروه زبانی هندو - ایرانی است. زبان های ایرانی عموما به دو شاخه «شرقی» یا «خاوری» و «غربی» یا «باختری» رده بندی می شوند که چارچوب زبان اوستایی در شاخه شرقی است. زیرا تفاوت به معنای محدود این است که اوستایی تکوین های زبان شناختی اش را در چاچوب زبان های ایرانی شرقی بیانجامیده، نه ایرانی غربی؛ چون که در آن زمان هنوز زبان های ایرانی شرقی و غربی از همدیگر جدا نشده بودند. زبان اوستایی هیچ یک از نشانه های صرفی یا ساختواژه ای ایرانی ( جنوب ) غربی ؛ همچون پارسی باستان را نشان نمی دهد از اینرو نمی توان آن را ایرانی غربی برشمرد. باری این جمله بدین معناست که این زبان فقط «زبان غیر - غربی ایرانی» است و از اینرو «شرقی» نامندش . زبان اوستایی نیز مانند زبان پارسی باستان دارای دگرش ها و تکوین واژگانی خاص خود است برای نمونه صفت «اَشَ» ( به اوستایی: 𐬀𐬱𐬀 ، aša ) که بایستی از دگرش واجی rt* بوده است زیرا همریشه ها و هم ارزهایش در زبان های پارسی باستان «اَرْتَ» ( به پارسی باستان:𐎠𐎼𐎫 ) و سنسکریت ودایی «ڑتَ» ( به سانسکریت: ऋत، ṛtá ) هستند . زبان اوستایی کهن ( بخش گاثاها ) به پارسی باستان نزدیکی بالایی دارد و ذاتا با سنسکریت ودایی همریشه است. اعتقاد بر این است که نیای زبانهای ایرانی شرقی مانند زبان پشتو با زبان اوستایی دارای مشابهت هایی باشند .
زبان های آریایی
در گذشته به تمام خانواده زبانهای هند و اروپایی آریایی گفته میشد، امروزه فقط به زبانهای ایرانیک و هندو گفته میشود بیشتر.
در خانواده زبانی هند و اروپایی
در دو شاخه ( دسته ) زبانی به نام
... [مشاهده متن کامل]
( ایرانیک ) و ( هندو آریایی ) تقسیم میشوند
تمام گویش ها و زبانهای ایرانیک و شاخه های دیگر. . . از یک ریشه هستند
نمونه: پارسی، بلوچی، کوردی و. . .
حتی زبان، لهجه های افغانستان که به نام ( پشتو ) میشناسیم یکی از لهجه های نو ( جدید ) بر آمده از پارسی است که در کنار دیگر گویش های افغانستان مانند ( هزارگی ) زیر شاخه ای از زبانهای ایرانی به حساب می آید.
همچنین در شاخه ( هند و آریایی ) زبان سانسکریت یکی از کهن ترین زبانهای آریایی به حساب می آید که به آن خواهر زبان پارسی میگویند زیرا از یک خانواده هستند.
نکته: در هند بیش از ۱۱۵۰ تا زبان شناسایی شده است که زبانهایی مانند درآویدی نتنها آریایی نیستند بلکه حتی از خانواده زبانهای هند و اروپایی هم نیستند.
همچنین باید بگویم کهن ترین نوشته پیدا شده و شناخته شده دسته ایرانیک ( کتابی به نام اوستا ) است که اوستا نبیگ ( کتاب ) مقدس آریایی ها ایرانیان باستان بوده که مربوط به ( آیین زرتشتی ) آیین باستانی ایرانیان میشود.
کتاب مقدس آریایی ( اوستا ) و سروده های زرتشت به نام ( گاتها ) تقریبا شناخته شده هستند در بین ایرانیان. یک پشتوانه بزرگ برای زبان پارسی است.
نکته: زبان پارسی کهن ترین زبان زنده مانده حال حاضر ایران و جهان است.
پروفسور ژیلبر لازار، �ایران شناس�مشهور اهل فرانسه در این مورد این چنین گفته است:
زبانی که امروزه به نام�پارسی نو�می شناسیم و در دوران نخستین اسلامی به�پارسی دری�شهره بود را می توان به عنوان دنباله زبان پارسی میانه - که زبان رسمی، دینی و ادبی ایران�ساسانی�بود - طبقه بندی کرد که خود این زبان اخیر نیز بازمانده زبان پارسی باستان و نیز زبان دربار�هخامنشیان�بوده است. برخلاف سایر گویش ها و زبان های باستانی و نو ایرانی، مانند پارتی، سغدی، کردی، پشتو و غیره، زبان پارسی نو، در پی پارسی میانه ( پهلوی ) ، در نمودار درختی زبان های ایرانی در امتداد یکدیگر قرار می گیرند.
زبان�پارسی میانه ای�را که به دنبال پارسی باستان، پدید آمد، گاه، ( پهلوی ) نیز نامیده اند. این زبان، پس از دگرگونی گستردهٔ زبان پارسی باستان، هم در آواشناسی و هم در ساختار و دستور زبان، به گونهٔ ساده تر از نیای باستانی خود، پدید آمد.
طبقه گفته ها طولانی ترین گویش و زبان آریایی در ایران را پارسی مینامند
که در نمودار درختی پشت هم تا به امروز باقی مانده است.
به ترتیب
پارسی دوران باستان
پارسی میانه پهلوی
پارسی نوین ( که آنرا در نخست دوران اسلامی پارسی دهری به چَم ( =معنی ) پارسی هراتی مینامیدند که تبدیل به دری شده است ) .
که پارسی با لهجه دری در منطقه هرات که امروزه جزو افغانستان هست مینامند.
و پارسی تاجیکی که در تاجیکستان هست چنین نام دارد.
- کهن ترین زبان آریایی زنده در ایران پارسی
- کهن ترین زبان آریایی زنده در هند سانسکریت است.
پس میتوان کهن ترین زبانهای زنده آریایی را ( پارسی و سانسکریت ) نام برد و زبانهای دیگر آریایی مانند کوردی، مازنی ، لری ، بختیاری ، هزارگی ، پشتو ، بلوچی و. . . گویش های بر آمده از پارسی هستند که میتوانند بعضی از زبانها از شاخه های بر آمده، از زبانهای دیگه بوجود آمده باشند برای نمونه: میتوانتد از گویش و زبانهای ایرانی سغدی ، تخاری که زبانهای منقرض شده ای هستند بوجود آمده باشند که تماما ریشه و سرچشمه از پارسی باستان میگیرند.
- مهم👇🏻👇🏻👇🏻
همچنین نوشته های زیر ( تصویر پایین ) از نبیگ ( =کتاب ) ( فرهنگ ریشه های هند و اروپایی زبان پارسی ) را مشاهده میکنید.
در گذشته به تمام خانواده زبانهای هند و اروپایی آریایی گفته میشد، امروزه فقط به زبانهای ایرانیک و هندو گفته میشود بیشتر.
در خانواده زبانی هند و اروپایی
در دو شاخه ( دسته ) زبانی به نام
... [مشاهده متن کامل]
( ایرانیک ) و ( هندو آریایی ) تقسیم میشوند
تمام گویش ها و زبانهای ایرانیک و شاخه های دیگر. . . از یک ریشه هستند
نمونه: پارسی، بلوچی، کوردی و. . .
حتی زبان، لهجه های افغانستان که به نام ( پشتو ) میشناسیم یکی از لهجه های نو ( جدید ) بر آمده از پارسی است که در کنار دیگر گویش های افغانستان مانند ( هزارگی ) زیر شاخه ای از زبانهای ایرانی به حساب می آید.
همچنین در شاخه ( هند و آریایی ) زبان سانسکریت یکی از کهن ترین زبانهای آریایی به حساب می آید که به آن خواهر زبان پارسی میگویند زیرا از یک خانواده هستند.
نکته: در هند بیش از ۱۱۵۰ تا زبان شناسایی شده است که زبانهایی مانند درآویدی نتنها آریایی نیستند بلکه حتی از خانواده زبانهای هند و اروپایی هم نیستند.
همچنین باید بگویم کهن ترین نوشته پیدا شده و شناخته شده دسته ایرانیک ( کتابی به نام اوستا ) است که اوستا نبیگ ( کتاب ) مقدس آریایی ها ایرانیان باستان بوده که مربوط به ( آیین زرتشتی ) آیین باستانی ایرانیان میشود.
کتاب مقدس آریایی ( اوستا ) و سروده های زرتشت به نام ( گاتها ) تقریبا شناخته شده هستند در بین ایرانیان. یک پشتوانه بزرگ برای زبان پارسی است.
نکته: زبان پارسی کهن ترین زبان زنده مانده حال حاضر ایران و جهان است.
پروفسور ژیلبر لازار، �ایران شناس�مشهور اهل فرانسه در این مورد این چنین گفته است:
زبانی که امروزه به نام�پارسی نو�می شناسیم و در دوران نخستین اسلامی به�پارسی دری�شهره بود را می توان به عنوان دنباله زبان پارسی میانه - که زبان رسمی، دینی و ادبی ایران�ساسانی�بود - طبقه بندی کرد که خود این زبان اخیر نیز بازمانده زبان پارسی باستان و نیز زبان دربار�هخامنشیان�بوده است. برخلاف سایر گویش ها و زبان های باستانی و نو ایرانی، مانند پارتی، سغدی، کردی، پشتو و غیره، زبان پارسی نو، در پی پارسی میانه ( پهلوی ) ، در نمودار درختی زبان های ایرانی در امتداد یکدیگر قرار می گیرند.
زبان�پارسی میانه ای�را که به دنبال پارسی باستان، پدید آمد، گاه، ( پهلوی ) نیز نامیده اند. این زبان، پس از دگرگونی گستردهٔ زبان پارسی باستان، هم در آواشناسی و هم در ساختار و دستور زبان، به گونهٔ ساده تر از نیای باستانی خود، پدید آمد.
طبقه گفته ها طولانی ترین گویش و زبان آریایی در ایران را پارسی مینامند
که در نمودار درختی پشت هم تا به امروز باقی مانده است.
به ترتیب
پارسی دوران باستان
پارسی میانه پهلوی
پارسی نوین ( که آنرا در نخست دوران اسلامی پارسی دهری به چَم ( =معنی ) پارسی هراتی مینامیدند که تبدیل به دری شده است ) .
که پارسی با لهجه دری در منطقه هرات که امروزه جزو افغانستان هست مینامند.
و پارسی تاجیکی که در تاجیکستان هست چنین نام دارد.
- کهن ترین زبان آریایی زنده در ایران پارسی
- کهن ترین زبان آریایی زنده در هند سانسکریت است.
پس میتوان کهن ترین زبانهای زنده آریایی را ( پارسی و سانسکریت ) نام برد و زبانهای دیگر آریایی مانند کوردی، مازنی ، لری ، بختیاری ، هزارگی ، پشتو ، بلوچی و. . . گویش های بر آمده از پارسی هستند که میتوانند بعضی از زبانها از شاخه های بر آمده، از زبانهای دیگه بوجود آمده باشند برای نمونه: میتوانتد از گویش و زبانهای ایرانی سغدی ، تخاری که زبانهای منقرض شده ای هستند بوجود آمده باشند که تماما ریشه و سرچشمه از پارسی باستان میگیرند.
- مهم👇🏻👇🏻👇🏻
همچنین نوشته های زیر ( تصویر پایین ) از نبیگ ( =کتاب ) ( فرهنگ ریشه های هند و اروپایی زبان پارسی ) را مشاهده میکنید.
با نام یزدان پاک
زبان اوستا زبان پارسیان زرتشتی بوده است و هم ریشه با زبان سانسکریت است و شاخه ای از زبان پارسیان است. زبان اوستایی زبان نوشته های نِبیگ ها ( کتاب های دین مقدس زرتشت ) است.
هر واژه که در زبان مقدس اوستایی وجود دارد متعلق به پارسیان و هر واژه ای که در زبان پارسی وجود دارد متعلق به اوستا است.
... [مشاهده متن کامل]
زبان اوستا زبان پارسیان زرتشتی بوده است و هم ریشه با زبان سانسکریت است و شاخه ای از زبان پارسیان است. زبان اوستایی زبان نوشته های نِبیگ ها ( کتاب های دین مقدس زرتشت ) است.
هر واژه که در زبان مقدس اوستایی وجود دارد متعلق به پارسیان و هر واژه ای که در زبان پارسی وجود دارد متعلق به اوستا است.
... [مشاهده متن کامل]