زبان امهری

زبان اَمهَری یا اَمهاری ( به امهاری: አማርኛ āmariññā ) یکی از زبان های سامی اتیوپیایی، زیرگروه خانواده زبان های سامی از زبان های آفروآسیایی است که زبان مادری مردم امهارا در منطقهٔ مرکزیِ شمال اتیوپی و زبان میانجی سایر مردم ساکن در روستاها و شهرهای بزرگ این کشور است.
زبان امهری احتمالاً در نتیجه فرایند پیجین سازی یک بستر کوشی و یک فرابستر سامی برای برقراری ارتباط میان افرادی که به زبان های مختلفی صحبت می کرند، ایجاد شده است. [ ۲] امهری زبان کاری اتیوپی و بسیاری از ایالت های آن است. [ ۳] این زبان با داشتن ۲۱٬۸۱۱٬۶۰۰ سخنگوی کل در ۲۰۰۷، شامل حدود ۴٬۰۰۰٬۰۰۰ سخنگوی زبان دوم، دومین زبان پرسخنگوی اتیوپی ( پس از اورومو ) و دومین زبان پرسخنگوی سامی در جهان ( پس از عربی ) است. [ ۴] [ ۵]
امهری از چپ به راست با الفبای ویژه ای که از الفبای گعز ریشه گرفته، نوشته می شود. سامانه نوشتاری آن در زبان های سامی اتیوپیایی فیدَل ( ፊደል ) نامیده می شود. فیدل به معنای «خط»، «الفبا»، «حرف» یا «نویسه» است. نام دیگر آن آبوگیدا ( አቡጊዳ ) است که از نام چهار حرف نخست الفبا ریشه گرفته و از آن واژه آبوگیدا ساخته شده است. [ ۶]
امهری از اواخر قرن دوازدهم زبان کاری دادگاه ها، زبان تجارت، ارتش و ارتباطات روزمره در اتیوپی بوده و امروزه نیز همچنان زبان رسمی این کشور است. [ ۷] [ ۸] طبق سرشماری سال ۲۰۰۷، امهری توسط ۲۱٫۶ میلیون نفر سخنگوی بومی زبان و ۴ میلیون نفر سخنگوی دوم در اتیوپی گویش می شود. ۳ میلیون مهاجر نیز خارج از اتیوپی به این زبان صحبت می کنند. جوامع یهودی اتیوپیایی ساکن اتیوپی و اسرائیل نیز امهری زبان هستند. [ ۹] امهری زبان مقدس دین راستافار نیز است و به طور گسترده ای در میان پیروان آن در سراسر جهان استفاده می شود.
همخوان ها و واکه های امهری به شرح زیرند:
خط امهری یک آبوگیدا است و تک نگاره های آن فیدل نامیده می شوند. [ ۱۱] هر نویسه نشان دهنده یک توالی همخوان+واکه است، اما شکل اصلی هر نویسه توسط همخوان تعیین می شود که مطابق واکه تغییر یافته است. برخی واج های همخوان ها توسط بیش از یک توالی نویسه نوشته می شوند: ʔ, s, sʼ, و h ( آخری دارای چهار شکل حرف متمایز است ) . این به این خاطر است که فیدل در اصل صداهای متمایزی را نشان می داده ولی آن ها با رخداد تغییرات آوایی ادغام شده اند. [ ۱۱]