زادگیری گزینشی

زادگیری گزینشی یا پرورش انتخابی یا انتخاب مصنوعی ( Selective breeding ) به فرایندی گفته می شود که در آن انسان به پرورش جانوران و گیاهانی اقدام می کند که از صفات بیولوژیکی خاصی برخوردار هستند. به طور طبیعی زادگیری گزینشی برای جانوران اهلی انجام می شود و افرادی که این کار را انجام می دهند پرورش دهندگان حرفه ای هستند. جانورانی که از این طریق ایجاد می شوند «نژاد پرورشی» و گیاهان نیز «واریته» نامیده می شوند. فرزندی که از آمیزش دو جانور دارای دو نژاد خالص ایجاد می شود «دورگه» نامیده می شود و گیاهان دورگه بیشتر با نام «پیوندی» شناخته می شوند.
چارلز داروین در کتاب خاستگاه گونه ها به توضیح علمی این موضوع پرداخت که چگونه انتخاب مصنوعی در طول زمان به تغییراتی در موجودات زنده می انجامد. بخش اول این کتاب به انتخاب مصنوعی و حیوانات اهلی همچون کبوتر، گربه، سگ و گاو می پردازد. داروین از انتخاب مصنوعی به عنوان سکوی پرش و نقطه اتکایی برای معرفی نظریهٔ انتخاب طبیعی خود استفاده کرد.
زادگیری گزینشی گاهی نیز به صورت ناخواسته انجام می شود. برای مثال افزایش اندازه برخی دانه ها بیشتر به دلیل شیوه های شخم زدن بوده است تا به دلیل انتخاب عمدی دانه های بزرگتر. همچنین اتکای متقابل عوامل انتخاب طبیعی و انتخاب مصنوعی در اهلی سازی گیاهان نقش داشته است.
سالهای زیادی است که زادگیری گزینشی یا اصلاح نژاد انتخابی گیاهان و حیوانات انجام می پذیرد. گونه های کلیدی مانند گندم، برنج و سگ ها از اجداد وحشی خود که هزاران سال پیش زندگی می کرده اند بسیار متفاوت هستند و ذرت که برای متفاوت شدن از تئوسینت ( علفهای بومی مکزیک و آمریکای مرکزی ) نیازمند تغییرات بسیاری می باشد. شکل وحشی ذرت یعنی تئوسینت، به طور انتخابی در آمریکای میانه پرورش یافت. [ ۱]
حیوانات با ظاهر، رفتار و سایر خصوصیات همگن به عنوان نژادهای خاص یا خالص شناخته می شوند و از طریق دستچین کردن حیوانات با صفات خاص و انتخاب برای پرورش، بیشتر آنهایی که دارای صفات دیگر هستند پرورش می یابند. حیوانات خالص دارای نژادهای منفرد و قابل تشخیص هستند و دارای دیاگرام یا شجره نامه ای که میزان رخداد و شکل فنوتیپ ها را مشخص می کند هستند. زادگیری نژادهای متقاطع، ترکیبی از دو نژاد خالص است، در حالی که زادگیری نژادهای مخلوط ترکیبی از چندین نژاد هستند که اغلب ناشناخته هستند.