زاب اعلی

لغت نامه دهخدا

زاب اعلی. [ ب ِ اَ لا ] ( اِخ ) زاب اعلی نام دو نهر است در عراق یکی زاب اعلی واقع بین موصل و اربل است که از قله کوهی ، در مرز آذربایجان سرچشمه میگیرد. این رود در آغاز جریان در مسیر خود برنگ سرخ تیره است و پس از عبور از کوهها و صحراها و فراز و نشیبها بتدریج صافی گردد تا آنکه به محلی موسوم به باشزا که تا موصل دو مرحله فاصله دارد و متعلق به یزیدبن عمران برادر خالدبن عمران موصلی بوده وارد شود و دراین نقطه کاملاً صافی گردد [ این باشزا جز آن است که در راه نصیبین است ]. سپس امتداد یابد و از مرج ، که از کوره ها و محال موصل است عبور کند و سرانجام در دجله فروریزد. و قطعه اخیر آن را چون جریان آب آن بسیار تند است زاب مجنون گویند. ( از معجم البلدان ).
زاب اعلی. [ ب ِ اَ لا ] ( اِخ ) نهر دیگری است در عراق که آن را زاب اعلی خوانند. این رود بین بغداد و واسط جریان دارد و گویا از فرات سرچشمه میگیرد و مصب آن دجله ، نزدیک زرفامیة است. نعمانیه در کنار این رود، نزدیک بدجله قرار دارد. و همین زاب است که حیص بیص ابوالفوارس شاعر در شعرش بدان اشارت کند. ( معجم البلدان ).
ابن بلخی گوید: و بر این هر دو آب سه طسوج ساخت ، یکی زاب اعلی گویند. ( فارسنامه ابن البلخی ص 29 ). و رجوع به نفایس الفنون ص 403 شود. و آن را بفارسی زاب بزرگ خوانند. صاحب مجمل التواریخ و القصص آرد: و دیگر بار زاب خرابیهای افراسیاب را عمارت کرد که در این دوازده سال کرده بود و زابین بعراق اندر بگشاد، چنانک گفته ایم و آن را زاب بزرگ و زاب کوچک خوانند ( طبری ، زاب اعلی و زاب اسفل ). ( مجمل التواریخ و القصص ص 44 ). صاحب قاموس الاعلام ترکی درباره زاب اعلی آرد: یکی از دو رودی است که در حدود کوهستانهای ایران ، در دجله میریزد. این رود از ولایت دان و دامنه کوه الپاق سرچشمه گرفته ، ابتدا بطرف جنوب غربی و سپس مستقیماً بطرف جنوب جریان یابد و کوه حکاری را قطع می کند و از آن میگذرد و پس از گذشتن از یک دالان ، بجنوب شرقی موصل نزدیکی رواندز رسیده و در آنجا دفعةً بسمت جنوب غربی می پیچد و 45 کیلومتر پائین موصل ، به دجله فرومیریزد. طول این رود بطور تقریب 450 کیلومتر است و پس از دیاله از شعب بزرگ دجله بشمار میرود. از دان و موصل آبهائی جمع میشود که مخصوصاً در هنگام بارندگی و آب شدن برفهای کوهستانی موجب تزاید آب دجله میگردد. خاک قسمتی از مجرای این رود قرمز است ، و چون جریان آن بسیار شدید است نزد عرب بنام زاب مجنون شناخته میشود. ( قاموس الاعلام ).

فرهنگ فارسی

یکی از رود های غربی ایران بطول ۳۲٠ کیلومتر که در کوههای کردستان جریان دارد و بطرف مغرب ایران خارج از مرز در کشور عراق به رود دیاله میپیوندد . در کنار همین رود بود که ابو مسلم خراسانی بر مروان بن حمار آخرین خلیفه اموی غلبه یافت .
نام دو رود در عراق

پیشنهاد کاربران

بپرس