ریچارد فرانسیس برتن

[ویکی فقه] برتن، ریچارد فرانسیس جاسوس انگلیسی و مسافر مکه با نام مستعار میرزا عبدالله در ۱۸۵۳م. و نگارنده سفرنامه مفصل حج است.
سرزمین حجاز از دیرباز برای غربیان، به ویژه استعمارگران ناشناخته بود و ارسال جاسوس به این سرزمین ها از راه های آشنایی با این مناطق به شمار می رفت. گزارش های برتن از مکه و مدینه در میانه سده نوزدهم م.اگر چه گاه خلاف واقعیت و مخالف دیدگاه های اسلام است، از لحاظ تاریخی و جغرافیایی ارزشمند می نماید؛ ریچارد فِرانسیس بِرتِن/برتون (Richard francis Burton) در ۱۹ مارس ۱۸۲۱م. در جنوب انگلستان زاده شد. پدرش سرهنگ دو رگه انگلیسی- ایرلندی و مادرش اشراف زاده انگلیسی بود. از سال ۱۸۲۵م. تا سال ۱۸۳۹م. به اقتضای مأموریت های نظامی پدرش، به مناطق گوناگون اروپا سفر کرد و در همین مدت زبان های ایتالیایی، فرانسوی، یونانی و لاتین را فرا گرفت. به سال ۱۸۴۰م. وارد دانشگاه آکسفورد شد. به دلیل نقض قوانین از دانشگاه اخراج گشت و به پیشنهاد یکی از دوستانش در ارتش کمپانی هند شرقی ثبت نام کرد. برای نبرد با افغان ها به هند اعزام شد؛ ولی هنگامی به هند رسید که نبرد به پایان رسیده بود. در هند هفت سال ماند و زبان های هندی، پنجابی، فارسی، عربی و سِندی را فراگرفت و به سال ۱۸۴۹م. به انگلستان بازگشت. در پاییز ۱۸۵۲م. از سوی انجمن جغرافیای پادشاهی انگلستان مأموریت یافت تا برای سفری رهسپار مکه شود. او در هفت سالی که در هند زندگی کرده بود، با باورها و آداب و رسم های مسلمانان آشنایی کامل یافته بود و بهترین گزینه پادشاهی انگلستان برای جاسوسی در جزیرة العرب به شمار می رفت؛ برتن به سال ۱۸۵۳م. به مکه سفر نمود. پس از بازگشت از مکه به سال ۱۸۵۳م. یک جوان آلمانی به نام هاینریش ون مالتسان (Heinrich von Maltzan) را برای سفر به مکه تشویق کرد. سرانجام ون مالتسان به سال ۱۸۶۰م. به مکه سفر کرد.
← شرکت در نبرد کریمه
بر پایه برخی گزارش ها، برتن با بیش از ۲۹ زبان و گویش آشنا بوده و از جمله به زبان فارسی تسلط کامل داشته است. به سال ۱۸۸۸م. گلستان سعدی را به زبان انگلیسی بازگردانده است. از آثار مهم وی، ترجمه کتاب هزار و یک شب است. او تالیفات فراوان در زمینه اقوام و معیشت مناطق گوناگون هند نگاشته و کتابی نیز پیرامون اسلام و یهودیت دارد. ƒ
سفر حجاز
وی یک سال از ارتش مرخصی گرفت تا خود را برای سفر به مکه آماده کند. برای آشنایی بیشتر با تجربه های سفر حج ، از طریق منشی انجمن سلطنتی انگلستان نامه ای حاوی تعدادی سؤال برای دکتر والین فنلاندی (Georg August Wallin)که به سال ۱۸۴۵م. به مکه سفر کرده بود، فرستاد. اما نامه اش اندکی پس از مرگ والین به مقصد رسید و برتن به ناچار سفرنامه بورکهارت را به دقت مطالعه کرد. در سوم آوریل ۱۸۵۳م. سفرش را آغاز کرد و لندن را به مقصد ساتهمپتون (Southampton) ترک کرد تا آموزش های مربوط به رفتارها و آداب و سنن شرقی و پاسداری و جاسوسی زیر نظر کلنل ارشد سواره نظام بنگال را فراگیرد. پس از این که لباس های شرقی مورد نیاز سفرش به دست ارتش بریتانیا در اختیارش قرار گرفت ، رهسپار قاهره شد. در این شهر، هنگام خرید لوازم احرام ، با جوانی مکی به نام محمد بسیونی آشنا شد و تصمیم گرفت تا محمد را در این سفر با خود همراه کند.
← اقامت اسکندریه
...