ریزپرده یا میکروتون ( به فرانسوی: microtone ) اصطلاحی است که برای توصیف فواصل کوچکتر از نیم پرده در موسیقی به کار می رود. موسیقی ریزپرده ای یا موسیقی میکروتونال ( به فرانسوی: microtonal ) نوعی از موسیقی است که در آن از ریزپرده ها استفاده می شود.
اندازهٔ ریزپرده ها در انواع مختلف موسیقی تفاوت دارد؛ همچنین در موسیقی نقاط مختلف دنیا از نام ها و نشانه های مختلفی برای نامیدن و نمایش ریزپرده ها استفاده می شود. موسیقی سنتی ایران و موسیقی عربی و ترکی از جمله رایج ترین انواع موسیقی ریزپرده ای هستند، اما کاربرد ریزپرده ها در موسیقی اندونزی، هندوستان، ونزوئلا، ژاپن یونان باستان و موسیقی معاصر غرب نیز گزارش شده است.
مفهوم ریزپرده در موسیقی با مفهوم ربع پرده ارتباطی تنگاتنگ دارد. در موسیقی مبتنی بر اعتدال مساوی، ریزپرده هایی که دقیقاً نصف یک نیم پرده باشند را می توان به درستی ربع پرده نامید. در تئوری معاصر موسیقی عربی، ریزپرده ها به صورت ربع پرده تعریف می شوند. برخی از نظریه پردازان تئوری موسیقی ایرانی هم اصطلاح ربع پرده را برای توصیف فواصل ریزپرده ای به کار می برند؛ اما برخی دیگر از صاحب نظران معتقدند از آنجا که فواصل ریزپرده ای در موسیقی ایرانی دقیقاً نصف یک نیم پرده نیستند و کوک سازهای ایرانی هم به روش اعتدال مساوی انجام نمی شود، استفاده از لفظ ربع پرده برای توصیف این فواصل نامناسب است.
اولین کاربرد واژهٔ «میکروتون» ( مترادف ریزپرده[ ۱] ) به ماد مکارتی نسبت داده می شود؛ وی در سال ۱۹۱۲ میلادی در کتابش با نام «برخی از نطفه های هندی موسیقی»[ الف] از لفظ «میکروتون» برای توصیف شروتی های موسیقی هندی استفاده می کند و می نویسد که تعداد این میکروتون ها محل اختلاف نظر است در حالی که با رواج نظام کوک خالص نزد مردمان آریایی، این تعداد اهمیتش را از دست می دهد. [ ۲] تا پیش از آن، برای توصیف این فواصل از لفظ ربع پرده استفاده می شد که گمراه کننده بود چون هم ربع پرده ها دقیقاً نصف یک نیم پرده نیستند و هم از لفظ «ربع پرده» برای توصیف فواصل ریزپرده ای غیر از ربع پرده هم استفاده می شد. [ ۳]
در زبان فرانسوی برای توصیف مفهوم ریزپرده از عبارت میکروانتروال ( به فرانسوی: micro - interval ) به معنی «ریزفاصله» استفاده می شود. [ ۴] مفهوم ریزپرده و ریزفاصله گاهی مترادف و گاهی غیر مترادف دانسته می شود. برای مثال تعریف ریزپرده در واژه نامه موسیقی هاروارد چنین آمده است: «ریزپرده فاصله ای است کوچک تر از یک نیم پرده». [ ۵] این در حالی است که در همین کتاب در تعریف مفهوم کما از عبارت «ریزفاصله» استفاده شده ولی به ریزپرده بودن کماها اشاره ای نشده است. [ ۶] عبارت میکروتونالیته ( به فرانسوی: microtonalité، به معنای ریزمایه یا ریزپردگی ) نیز توسط رودی بلش برای توصیف خصوصیات ریزپرده ای «گام بلوز» به کار رفته است. [ ۷]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفاندازهٔ ریزپرده ها در انواع مختلف موسیقی تفاوت دارد؛ همچنین در موسیقی نقاط مختلف دنیا از نام ها و نشانه های مختلفی برای نامیدن و نمایش ریزپرده ها استفاده می شود. موسیقی سنتی ایران و موسیقی عربی و ترکی از جمله رایج ترین انواع موسیقی ریزپرده ای هستند، اما کاربرد ریزپرده ها در موسیقی اندونزی، هندوستان، ونزوئلا، ژاپن یونان باستان و موسیقی معاصر غرب نیز گزارش شده است.
مفهوم ریزپرده در موسیقی با مفهوم ربع پرده ارتباطی تنگاتنگ دارد. در موسیقی مبتنی بر اعتدال مساوی، ریزپرده هایی که دقیقاً نصف یک نیم پرده باشند را می توان به درستی ربع پرده نامید. در تئوری معاصر موسیقی عربی، ریزپرده ها به صورت ربع پرده تعریف می شوند. برخی از نظریه پردازان تئوری موسیقی ایرانی هم اصطلاح ربع پرده را برای توصیف فواصل ریزپرده ای به کار می برند؛ اما برخی دیگر از صاحب نظران معتقدند از آنجا که فواصل ریزپرده ای در موسیقی ایرانی دقیقاً نصف یک نیم پرده نیستند و کوک سازهای ایرانی هم به روش اعتدال مساوی انجام نمی شود، استفاده از لفظ ربع پرده برای توصیف این فواصل نامناسب است.
اولین کاربرد واژهٔ «میکروتون» ( مترادف ریزپرده[ ۱] ) به ماد مکارتی نسبت داده می شود؛ وی در سال ۱۹۱۲ میلادی در کتابش با نام «برخی از نطفه های هندی موسیقی»[ الف] از لفظ «میکروتون» برای توصیف شروتی های موسیقی هندی استفاده می کند و می نویسد که تعداد این میکروتون ها محل اختلاف نظر است در حالی که با رواج نظام کوک خالص نزد مردمان آریایی، این تعداد اهمیتش را از دست می دهد. [ ۲] تا پیش از آن، برای توصیف این فواصل از لفظ ربع پرده استفاده می شد که گمراه کننده بود چون هم ربع پرده ها دقیقاً نصف یک نیم پرده نیستند و هم از لفظ «ربع پرده» برای توصیف فواصل ریزپرده ای غیر از ربع پرده هم استفاده می شد. [ ۳]
در زبان فرانسوی برای توصیف مفهوم ریزپرده از عبارت میکروانتروال ( به فرانسوی: micro - interval ) به معنی «ریزفاصله» استفاده می شود. [ ۴] مفهوم ریزپرده و ریزفاصله گاهی مترادف و گاهی غیر مترادف دانسته می شود. برای مثال تعریف ریزپرده در واژه نامه موسیقی هاروارد چنین آمده است: «ریزپرده فاصله ای است کوچک تر از یک نیم پرده». [ ۵] این در حالی است که در همین کتاب در تعریف مفهوم کما از عبارت «ریزفاصله» استفاده شده ولی به ریزپرده بودن کماها اشاره ای نشده است. [ ۶] عبارت میکروتونالیته ( به فرانسوی: microtonalité، به معنای ریزمایه یا ریزپردگی ) نیز توسط رودی بلش برای توصیف خصوصیات ریزپرده ای «گام بلوز» به کار رفته است. [ ۷]
wiki: ریزپرده