ریاحی محمدامین

[ویکی نور] محمدامین ریاحی، ادیب، مورخ و شخصیت فرهنگی معاصر ایرانی، صاحب آثار پژوهشی در زمینه فرهنگ ایرانی و ادب پارسی، در یازدهم خرداد 1302ش، در «خوی»، در یکی از خاندان های قدیمی این شهر متولد شد. دوره های تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در خوی گذراند. پس از آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال آذربایجان توسط نیروهای خارجی، در سال 1321، برای ادامه تحصیل به تهران رفت و دوره دانشسرای مقدماتی را گذراند، سپس به ادامه تحصیل در دانشسرای عالی و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران پرداخت.
طی دوره تحصیل در دانشکده ادبیات، از درس های نسل اول اساتید برجسته این دانشگاه، از جمله بدیع الزمان فروزانفر، عباس اقبال آشتیانی، ملک الشعرای بهار، احمد بهمنیار، عبدالعظیم قریب و ابراهیم پورداود بهره گرفت. پس از آنکه در سال 1327، دوره لیسانس زبان و ادبیات فارسی را به پایان رساند، تحصیل در دوره دکتری را آغاز کرد.
در سال 1337، پس از دفاع از رساله دکتری خود با موضوع «تحقیق و تصحیح مرصاد العباد نجم الدین رازی »، به راهنمایی فروزانفر، درجه دکتری در زبان و ادبیات فارسی گرفت. به نوشته محمدعلی اسلامی ندوشن، وی، «یکی از آخرین کسان از نسل ادبای معتبر بود... که طی شصت سال در صحنه فرهنگ ایران حضور داشت و هرچه نوشت دقیق و قابل اعتماد بود.».
محمدامین ریاحی، از سال 1327 که آغاز کار او در فرهنگ بود، دبیر و رئیس دبیرستان هایی در قم، گرگان، قزوین و تهران، رئیس دانشسرای گرگان (از 1330) و استاد دانشگاه تهران (تا 1357) بوده است. او از 1335، به مدت پنج سال عضو هیئت مؤلفان لغت نامه دهخدا بود. از سال 1327، عضو هیئت مدیره جامعه لیسانسیه های دانشسرای عالی بود.
در ابتدای سال 1340، عهده دار مدیرکلی وزارت فرهنگ شد و در مدت سه سال در پرتو تجربه هایی که طی سال های تدریس دبیرستانی از وضعیت نابسامان کتاب های درسی داشت، طرح سامان دهی و یکنواخت سازی کتاب های درسی دبیرستانی را بنیاد نهاد. هدف این طرح، خارج ساختن کتاب های درسی از میدان رقابت ناسالم ناشران و مؤلفان، قرار دادن کار تألیف و چاپ کتاب های درسی دبیرستانی در اختیار وزارت فرهنگ و تهیه کتاب های درسی دبیرستانی با کیفیت مناسب بود. طرح کتاب های درسی با وجود مخالفت ها و دخالت های گسترده ناشران و مؤلفان ذی نفع در تهیه و چاپ کتاب های درسی، طی چند مرحله به اجرا درآمد و نهایتا در سال 1342 با تأسیس سازمان کتاب های درسی وابسته به وزارت فرهنگ (بعداً وزارت آموزش و پرورش) برای تألیف کتاب های درسی جدید، موجبات ارتقای کیفیت آموزش دبیرستانی را فراهم آورد.
دکتر محمدامین ریاحی، طی سال های بعد عهده دار چندین سمت فرهنگی از جمله رایزنی فرهنگی ایران در کشور ترکیه و تدریس در دانشگاه آنکارا (از 1342)، دبیرکلی هیئت امنای کتابخانه های عمومی کشور (از 1350)، نیابت ریاست فرهنگستان ادب و هنر ایران، ریاست دانشکده هنرهای دراماتیک، ریاست بنیاد شاهنامه فردوسی (از 1354)، مشاور وزیر فرهنگ و هنر و وزارت آموزش و پرورش (1357) بود.