رژی کمپانی

رِژی، کمپانی
نام شرکتی انگلیسی که در دوران سلطنت ناصرالدین شاه به انعقاد قراردادی استعماری با دولت ایران اقدام کرد. ناصرالدین شاه در سفر سوم خود به اروپا، امتیاز خرید و فروش توتون و تنباکو را به ماژور تالبوت انگلیسی ، صاحب شرکت رژی داد. پس از عقد قرارداد، در ۱۳۰۹ق تالبوت به ایران آمد و ظرف مدت کوتاهی، دفاتر شرکت و کارکنان آن در سراسر کشور به فعالیت پرداختند. تأسیس شرکت با مخالفت بازرگانان و علمای ایران روبه رو شد. شرکت در مقابل مخالفت مردم شدت عمل به خرج داد و اعلام کرد هیچ کس حق ندارد توتون و تنباکوی خود را، چه کلی و چه جزئی، به غیر شرکت بفروشد. همچنین خرید عمده را نیز ممنوع کرد و تخطی از قوانین شرکت را موجب مؤاخذه دانست . مأموران شرکت مردم را برای فروش اجباری محصولات خود و اطاعت از تصمیمات شرکت تحت فشار قرار دارند و این امر سبب اعتراض شدید علمای برخی از شهرها و درگیری هایی در شهرهای تبریز، مشهد، شیراز، اصفهان، و تهران گردید و تظاهرات وسیعی در مخالفت با قرارداد صورت گرفت . تظاهرات به سرعت گسترش یافت و پاره ای از بازرگانان ، تنباکوهای خود را آتش زدند. میرزای شیرازی و حاجی میرزا حسن آشتیانی طی حکمی استعمال توتون و تنباکو را در سراسر ایران تحریم کردند. متعاقب آن بسیاری از مردم، حتی در حرمسرای شاهی از کشیدن توتون و تنباکو خودداری کردند و قلیان ها را در اعتراض به عملکرد شرکت در شهرها شکستند. شاه ناگزیر تحت فشار شدید داخلی و خارجی امتیاز مذکور را لغو کرد. میرزای شیرازی پس از اطمینان از لغو کامل قرار داد، فتوای تحریم را نیز فسخ کرد. لغو امتیاز موجب تیرگی روابط ایران و انگلیس شد. دولت ایران ناچار شد ۵۰۰هزار لیره به شرکت غرامت بپردازد و این مبلغ را از روسیه وام گرفت. واقعۀ تحریم تنباکو از قیام های سیاسی مهم دورۀ قاجار است. نیز ← رژی،_قرارداد