رویکرد های تعلیم و تربیت

[ویکی فقه] نظریه پردازی و پیدایی مکاتب و رویکردهای مختلف در باب مبانی، مسائل ، روش ها و اهداف تعلیم و تربیت اسلامی، دیر زمانی پس از ظهورِ اسلام و نفوذ آن به فراتر از مرزهای جغرافیایی عربستان ، خاصه ایران ، و امتزاج با دیگر فرهنگ ها آغاز شد. جامعه عربِ پیش از اسلام اگر چه با برخی دانش ها و نیز کتابت آشنایی داشت و بر اساس پاره ای شواهدِ تاریخی از سنّت تعلیم و تربیت نیز برخوردار بود به نظر می رسد که اوضاع اقلیمی و فرهنگی و سیاسی خاص عربستان ، اجازه نمی داد طبقه ای مشخص از تحصیل کردگان و دانشمندان شکل گیرد تا آنان در حوزه تعلیم و تربیت و دیگر علوم به تأمل و ابراز نظریه بپردازند.
با ظهور اسلام و گسترش قلمرو آن و آمیزش با دیگر جوامع و فرهنگ ها و سپس تکوین و تکامل تمدن اسلامی از قرن سوم تا پنجم و شکل گیریِ سنّت عملی تعلیم و تربیت اسلامی و مکاتب علمی و فکری و آنگاه پیدایی طبقات مفسران ، محدّثان ، فقیهان ، فیلسوفان و عارفان و در پی آن بروز نزاع های فکری و عقیدتی و سیاسی در جامعه اسلامی، رویکردهای مختلف در بابِ بنیاد و غایت و مسائلِ گوناگونِ تعلیم و تربیت اسلامی پدید آمد و از هم متمایز گردید.
انواع رویکردها و وجه تمایز آنها
در واقع ، ظهور رویکردهای مختلف در تعلیم و تربیت اسلامی را می توان پیامد بروز نزاع های فکری و فرهنگی و سیاسی داخلی تمدن اسلامی تلقی کرد؛ نزاع هایی که حولِ چگونگی تعامل یا تضادِ عقل و وحی صورت گرفت و پیدایش مکاتب فکری اسلامی نتیجه آن بود. بر این اساس ، رویکردهای تعلیم و تربیت اسلامی را می توان به چهار دسته تقسیم کرد: رویکرد مبتنی بر کتاب و سنّت ، رویکرد صوفیانه ، رویکرد فلسفی و رویکرد اجتماعی. در ذیلِ این رویکردها از نحوه انتقال آنها به جامعه سخن گفته خواهد شد.آنچه این رویکردها را از یکدیگر متمایز می سازد، جهت گیری کلی صاحبان آنهاست از حیث گرایش های شخصی، علمی، فرقه ای، تلقیشان از «علم » و نیز تجربه های شخصی. در عین حال ، رشد و بالندگی صاحبان این رویکردها در فضای اسلامی و داشتن تجربه های مشترک در زمینه تعلیم و تربیت ، موجب شد تا میان آنها مشابهت هایی به وجود آید.
رویکرد مبتنی بر کتاب و سنّت
این رویکرد، در تعلیم و تربیت اسلامی غالب بوده و طی قرن ها به حیات خود ادامه داده و هنوز هم در جوامع اسلامی، به ویژه در لایه های سنّتی آن ، استمرار دارد. در این رویکرد، که کهن ترین رویکرد تعلیم و تربیتی است ، سعی می شود که همه اصول و فروع نظری و عملی آن از قرآن کریم و سنّت پیامبر اکرم ، صحابه و امامان معصوم گرفته شود.وجود انبوهی از مواد راجع به تعلیم وتربیت و پرورش اخلاق در قرآن و روایات باعث شد بسیاری از عالمان مسلمان احساس استغناء کنند و به تأمل در آن ها و نظریه پردازی بر پایه آن ها نپردازند و تنها به دسته بندی و تبویب این مواد و احیاناً تفسیر و توجیه آنها بسنده کنند.
اقسام این رویکرد
...