رویکرد قابلیت ( به انگلیسی: Capability approach ) ( یا رویکرد قابلیت ها ) یک نظریه اقتصادی است که در دهه ۱۹۸۰ به عنوان روش جایگزین برای اقتصاد رفاه در نظر گرفته شد. [ ۱] در این رویکرد، آمارتیا سن و مارتا نوسبوم مجموعه ای از ایده هایی را که قبلاً از رویکردهای سنتی به اقتصاد رفاه کنار گذاشته شده بود ( یا به صورت مناسب به آن پرداخته نشده بود ) جمع می کنند. تمرکز اصلی رویکرد قابلیت بر این است که افراد قادر به انجام چه کاری هستند ( یعنی توانایی چه کاری را دارند ) .
در ابتدا، سن پنج محور را برای ارزیابی قابلیت مهم دانست:
• اهمیت آزادی های واقعی در ارزیابی منافع یک فرد
• تفاوت های فردی از نظر توانایی تبدیل منابع به فعالیت های ارزشمند
• ماهیت چندگانه فعالیت هایی که افزایش شادی را در پی دارند
• دغدغه توزیع فرصت ها در جامعه
سپس، سن با همکاری فیلسوف سیاسی مارتا نوسبوم، اقتصاددان توسعه سودر اناند ( Sudhir Anand ) و نظریه پرداز اقتصادی جیمز فوستر، رویکرد قابلیت را به یک پاراردایم غالب در بحث های سیاسی در توسعه انسانی تبدیل کرد به طوری که الهام بخش ایجاد شاخص توسعه انسانی شد ( معیار معروفی برای توسعه انسانی که قابلیت ها را از لحاظ بهداشت، آموزش و درآمد اندازه می گیرد ) . علاوه بر این، از زمان ایجاد انجمن شاخص توسعه انسانی و قابلیت در اوایل دهه 2000 میلادی، این رویکرد توسط نظریه پردازان، فیلسوفان و گروهی از جامعه شناسانی که علاقه خاصی به سلامت انسان دارند، بحث شده است.
در فهم پایه ای، کارکردها شامل «بودن ها و انجام دادن ها»[ ۲] هستند. درنتیجه، زندگی را می توان به منزله مجموعه ای از کارکردهای به هم مرتبط نگریست. دراصل، کارکردها عبارت از حالت ها و فعالیت هایی هستند که وجود یک فرد را می سازند. نمونه های کارکردها می توانند از چیزهای ابتدایی مثل سالم بودن، داشتن یک شغل مناسب و ایمن بودن، تا حالت های پیچیده تری مثل خوشحال بودن، احترام گذاشتن به خود و داشتن آرامش را دربربگیرد. علاوه بر این، آمارتیا سن اعلام کرد که کارکردها برای درک کامل رویکرد قابلیت اساسی هستند؛ قابلیت به صورت اندیشه آزادی برای رسیدن به کارکردهای ارزشمند مفهوم سازی شده است.
به بیان دیگر، کارکردها عبارت از موضوعات قابلیت ها در این رویکرد هستند: چیزی که قادر بر آن هستیم، می خواهیم قادر بر آن باشیم یا باید قادر بر بودن یا انجام دادن باشیم. بنابراین، ترکیب انتخابی هر فرد از کارکردها، چیزی که هستند و چیزی که می توانند انجام دهند، بخشی از مجموعه کلی قابلیت های آنان است, یعنی کارکردهایی که می توانستند انجام دهند. با این حال، کارکردها را می توان به شکلی نیز مفهوم سازی کرد که بر قابلیت های یک فرد دلالت داشته باشند. خوردن، گرسنگی کشیدن و روزه گرفتن همه به عنوان کارکرد هستند اما کارکرد روزه گرفتن از گرسنگی کشیدن کاملا متفاوت است؛ زیرا روزه گرفتن برخلاف گرسنگی کشیدن متضمن یک انتخاب است و به صورت تصمیم برای گرسنه ماندن به رغم وجود گزینه های دیگر فهمیده می شود[ ۲] . درنتیجه، فهم اینکه چه چیزی کارکردها را می سازد، بسیار با درک قابلیت ها با هم در ارتباط هستند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدر ابتدا، سن پنج محور را برای ارزیابی قابلیت مهم دانست:
• اهمیت آزادی های واقعی در ارزیابی منافع یک فرد
• تفاوت های فردی از نظر توانایی تبدیل منابع به فعالیت های ارزشمند
• ماهیت چندگانه فعالیت هایی که افزایش شادی را در پی دارند
• دغدغه توزیع فرصت ها در جامعه
سپس، سن با همکاری فیلسوف سیاسی مارتا نوسبوم، اقتصاددان توسعه سودر اناند ( Sudhir Anand ) و نظریه پرداز اقتصادی جیمز فوستر، رویکرد قابلیت را به یک پاراردایم غالب در بحث های سیاسی در توسعه انسانی تبدیل کرد به طوری که الهام بخش ایجاد شاخص توسعه انسانی شد ( معیار معروفی برای توسعه انسانی که قابلیت ها را از لحاظ بهداشت، آموزش و درآمد اندازه می گیرد ) . علاوه بر این، از زمان ایجاد انجمن شاخص توسعه انسانی و قابلیت در اوایل دهه 2000 میلادی، این رویکرد توسط نظریه پردازان، فیلسوفان و گروهی از جامعه شناسانی که علاقه خاصی به سلامت انسان دارند، بحث شده است.
در فهم پایه ای، کارکردها شامل «بودن ها و انجام دادن ها»[ ۲] هستند. درنتیجه، زندگی را می توان به منزله مجموعه ای از کارکردهای به هم مرتبط نگریست. دراصل، کارکردها عبارت از حالت ها و فعالیت هایی هستند که وجود یک فرد را می سازند. نمونه های کارکردها می توانند از چیزهای ابتدایی مثل سالم بودن، داشتن یک شغل مناسب و ایمن بودن، تا حالت های پیچیده تری مثل خوشحال بودن، احترام گذاشتن به خود و داشتن آرامش را دربربگیرد. علاوه بر این، آمارتیا سن اعلام کرد که کارکردها برای درک کامل رویکرد قابلیت اساسی هستند؛ قابلیت به صورت اندیشه آزادی برای رسیدن به کارکردهای ارزشمند مفهوم سازی شده است.
به بیان دیگر، کارکردها عبارت از موضوعات قابلیت ها در این رویکرد هستند: چیزی که قادر بر آن هستیم، می خواهیم قادر بر آن باشیم یا باید قادر بر بودن یا انجام دادن باشیم. بنابراین، ترکیب انتخابی هر فرد از کارکردها، چیزی که هستند و چیزی که می توانند انجام دهند، بخشی از مجموعه کلی قابلیت های آنان است, یعنی کارکردهایی که می توانستند انجام دهند. با این حال، کارکردها را می توان به شکلی نیز مفهوم سازی کرد که بر قابلیت های یک فرد دلالت داشته باشند. خوردن، گرسنگی کشیدن و روزه گرفتن همه به عنوان کارکرد هستند اما کارکرد روزه گرفتن از گرسنگی کشیدن کاملا متفاوت است؛ زیرا روزه گرفتن برخلاف گرسنگی کشیدن متضمن یک انتخاب است و به صورت تصمیم برای گرسنه ماندن به رغم وجود گزینه های دیگر فهمیده می شود[ ۲] . درنتیجه، فهم اینکه چه چیزی کارکردها را می سازد، بسیار با درک قابلیت ها با هم در ارتباط هستند.
wiki: رویکرد قابلیت