روملو

ایل روملو ( Rūmlū ) یکی از هفت ایل تُرکمان قزلباش بود که شاه اسماعیل صفوی به یاری آنها با شکست دادن آق قیونلوها در تبریز تاج گذاری کرد. [ ۱] [ ۲] نام روملو ( =رومی ) را از این رو بدانها داده بودند که پیش از کوچیدن به آذربایجان ایشان در آسیای کوچک که در میان ایرانیان روم خوانده می شد می زیسته اند. این ایل در دوران شاه اسماعیل همراه با شش ایل بزرگ تُرکمان ( ایل افشار، ایل شاملو، ایل استاجلو، ایل ذوالقدر، ایل تکلو و ایل قاجار ) از آناتولی عثمانی به ایران آمدند و پایه های شاهنشاهی صفوی را بنیاد گذاردند. [ ۳] [ ۴]
تیمور لنگ در برگشت از جنگ آنقره ( سال ۱۴۰۲ میلادی / سال ۷۸۳ خورشیدی ) و پیروزی بر بایزید اول سلطان عثمانی در گذر از اردبیل خواجه علی نوه شیخ صفی الدین اردبیلی و رهبر این طریقت صوفی را احضار کرد ( سال ۱۴۰۴ م/ ۸۷۵ خ ) و جامی زهرآلود به وی داد تا بنوشد، درویشان حاضر آهنگ ذکر لا اله الا الله بلند کردند خواجه برخاست و به سماع با آن ها پیوست، حرارت حاصل زهر را به صورت عرق از بدنش خارج کردن تیمور متحیر گشت و مرید خواجه شد، تیمور در اردبیل روستاهایی را خرید و وقف زیارتگاه شیخ صفی کرد و اسرای جنگی را به خواجه داد، خواجه آن ها را آزاد کرد و آن ها در اردبیل منزل گزیدند، اعقاب آن ها به عنوان صوفیان روملو شناخته شدند. [ ۵]
• دیوسلطان روملو امیر الامرا در زمان شاه طهماسب که قبل از آن این سمت برای استاجلو بود که باعث درگیری او با استاجلو و قاجار شد.
• بادنجان سلطان روملو فرماندار اردبیل که به دست استاجلوها در تسخیر اردبیل کشته شد.

رُوملو
از طوایف معروف و بزرگ قزلباش. اینان در اصل از مردم نواحی توقات، سیواس و آماسیه در آناتولی بودند. ظاهراً، گروهی از روملویان قزلباش در طی قرن ۹ ق در آذربایجان، به ویژه اردبیل و اطراف آن، استقرار یافته بودند. در ۹۰۵ ق، گروهی از صفویان روملو به اردبیل رفتند و برخی از آنان به اردوی شاه اسماعیل صفوی پیوستند و جمعی دیگر نیز در همان سال ضمن سفر شاه اسماعیل به آناتولی به همراهان او ملحق شدند. نورعلی خلیفه، پیری بیگ و علی بیگ، معروف به دیوسلطان، از مشاهیر روملویان در عهد شاه اسماعیل بودند. دیوسلطان بنا به وصیت شاه اسماعیل، به وکالت شاه طهماسب رسید و سرانجام در جریان رقابت دیگر خوانین قزلباش کشته شد (۹۳۳ ق). فرزندش ادهم بیگ در ۹۵۴ ق به سفارت دکن رفت. در ۹۸۴ ق، نُه نفر از امرای بزرگ دولت ایران از طایفه روملو بودند. حسین قلی خلیفةالخلفا روملو ( ـ ۹۸۵ ق) نقش مؤثری در تشکیل سلطنت شاه عباس دوم صفوی داشت. درویش محمدخان روملو در اوایل سلطنت شاه عباس، حاکم نیشابور و پس از آن حاکم گیلان بیه پیش (لاهیجان ـ گیلان شرقی) بود. طایفۀ ترک قویله حصارلو، از ترکان روملو، تا اواخر عهد صفویه در تنکابن سکونت داشتند و خوانین آن، حاکم تنکابن بودند. گروهی بزرگ از روملوها نیز در آغاز قرن ۱۱ ق در شیروان اقامت کردند. حسن بیگ روملو مؤلف احسن التواریخ از مردم این طایفه بود.