[ویکی فقه] روش های بحث در علم کلام تنها برهان نیست بلکه بنابر فرموده قرآن کریم، حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن از شیوه های بحث و گفتگو می باشند.
روش های منطقی استدلال از نظر منطق صورت، به دو نوع کلّی تقسیم می شوند: ۱.روش استدلال مباشری، ۲.روش استدلال غیر مباشری.در روش استدلال مباشری، تنها یک قضیه کافی است تا از طریق آن، بر مطلوب استدلال شود و معرفت نوینی به دست آید.این نوع از استدلال دارای اقسامی است که در دو باب جداگانه از کتاب های منطقی بررسی گردیده اند. یکی باب عکس و توابع آن، و دیگری باب تناقض قضایا و ملحقات آن.در روش استدلال غیر مباشری، یک قضیه کافی نبوده، بلکه دو یا چند قضیه به عنوان حدّ وسط، مورد استفاده قرار می گیرند. استدلال غیر مباشری، سه نوع معروف دارد که عبارتند از: قیاس، استقراء و تمثیل.بحث پیرامون اقسام یاد شده استدلال از گنجایش و رسالت این مقاله بیرون است، علاقمندان می توانند به کتاب های منطقی مراجعه نمایند. نکته ای که یادآوری آن لازم است این که از اقسام یاد شده، همه انواع روش های استدلال مباشری و نیز استدلال قیاسی یقین آور می باشند. ولی روش تمثیل، مفید یقین نیست، و استقراء نیز در دو صورت مفید یقین است، یکی استقراء تام، و دیگری استقراء ناقص معلَّل، امّا استقراء ناقص غیر معلَّل، فقط مفید احتمال و ظنّ است.
صناعت های پنجگانه
تا این جا سخن پیرامون روش های استدلال از نظر منطق صورت بود، روش استدلال از نظر منطق مادّه نیز اقسامی دارد که اصطلاحاً به صناعت های پنجگانه (صناعات خمس) معروفند که عبارتند از: ۱.صناعت برهان.۲.صناعت جدل.۳.صناعت خطابه.۴.صناعت شعر.۵.صناعت مغالطه.مبنای این تقسیم، نوع قضایایی که در استدلال به کار می روند و نیز هدف به کارگیری استدلال است.
← توضیح مطلب
اینک باید ببینیم در بحث های کلامی از کدام روش استدلال استفاده می شود؟ پاسخ این سئوال این است که روش استدلال های کلامی متنوع و مختلف بوده، و چه از نظر صورت و چه از نظر ماده منحصر در روش خاصی نیست و اینک تفصیل این مجمل: در گذشته دانستیم که موضوع علم کلام دارای غایات و رسالت های مختلف است که عبارتند از: ۱.خداشناسی تحقیقی (تحصیل معرفت یقینی در زمینة اصول عقاید). ۲.اثبات موضوعات و مبادی سایر علوم دینی.۳.ارشاد مسترشدان و الزام معاندان.۴.دفاع از اصول و عقاید دینی.با توجه به موضوع و غایات علم کلام، یادآور می شویم که در رابطه با غایت نخست (و نیز غایت دوّم مگر در مباحثه) روش استدلال، باید از گونه روش مفید یقین باشد؛ بنابراین از نظر صورت، بهره گیری از روش تمثیل مجاز نخواهد بود، ولی استفاده از روش استدلال مباشر و نیز روش قیاس و استقراء معلَّل، مجاز است.و از نظر منطق ماده نیز فقط باید از روش برهان بهره گرفت، زیرا روش های دیگر افاده یقین نمی کنند و اصولاً کاربرد آن روش ها در جایی است که پای مباحثه و محاوره با دیگران در میان باشد که از مورد بحث بیرون است.ولی در رابطه با دو غایت دیگر، بهره گیری از همه روش های استدلال مجاز خواهد بود و انتخاب روش، بر عهده متکلم است که با در نظر گرفتن تفاوت های فکری و روحی مخاطبان و طرف های بحث و نیز شرایط مختلف زمانی، مکانی و غیره شیوه استدلال مناسب را برگزیند و در نتیجه در مواردی، بهره گیری از شیوه برهان جایز نبوده و باید از روش جدل یا خطابه استفاده شود و نیز در مواردی به کار بردن روش قیاسی میسور و نافع نبوده و باید از روش استقراء و تمثیل بهره گیری شود.
← نتیجه بحث
...
روش های منطقی استدلال از نظر منطق صورت، به دو نوع کلّی تقسیم می شوند: ۱.روش استدلال مباشری، ۲.روش استدلال غیر مباشری.در روش استدلال مباشری، تنها یک قضیه کافی است تا از طریق آن، بر مطلوب استدلال شود و معرفت نوینی به دست آید.این نوع از استدلال دارای اقسامی است که در دو باب جداگانه از کتاب های منطقی بررسی گردیده اند. یکی باب عکس و توابع آن، و دیگری باب تناقض قضایا و ملحقات آن.در روش استدلال غیر مباشری، یک قضیه کافی نبوده، بلکه دو یا چند قضیه به عنوان حدّ وسط، مورد استفاده قرار می گیرند. استدلال غیر مباشری، سه نوع معروف دارد که عبارتند از: قیاس، استقراء و تمثیل.بحث پیرامون اقسام یاد شده استدلال از گنجایش و رسالت این مقاله بیرون است، علاقمندان می توانند به کتاب های منطقی مراجعه نمایند. نکته ای که یادآوری آن لازم است این که از اقسام یاد شده، همه انواع روش های استدلال مباشری و نیز استدلال قیاسی یقین آور می باشند. ولی روش تمثیل، مفید یقین نیست، و استقراء نیز در دو صورت مفید یقین است، یکی استقراء تام، و دیگری استقراء ناقص معلَّل، امّا استقراء ناقص غیر معلَّل، فقط مفید احتمال و ظنّ است.
صناعت های پنجگانه
تا این جا سخن پیرامون روش های استدلال از نظر منطق صورت بود، روش استدلال از نظر منطق مادّه نیز اقسامی دارد که اصطلاحاً به صناعت های پنجگانه (صناعات خمس) معروفند که عبارتند از: ۱.صناعت برهان.۲.صناعت جدل.۳.صناعت خطابه.۴.صناعت شعر.۵.صناعت مغالطه.مبنای این تقسیم، نوع قضایایی که در استدلال به کار می روند و نیز هدف به کارگیری استدلال است.
← توضیح مطلب
اینک باید ببینیم در بحث های کلامی از کدام روش استدلال استفاده می شود؟ پاسخ این سئوال این است که روش استدلال های کلامی متنوع و مختلف بوده، و چه از نظر صورت و چه از نظر ماده منحصر در روش خاصی نیست و اینک تفصیل این مجمل: در گذشته دانستیم که موضوع علم کلام دارای غایات و رسالت های مختلف است که عبارتند از: ۱.خداشناسی تحقیقی (تحصیل معرفت یقینی در زمینة اصول عقاید). ۲.اثبات موضوعات و مبادی سایر علوم دینی.۳.ارشاد مسترشدان و الزام معاندان.۴.دفاع از اصول و عقاید دینی.با توجه به موضوع و غایات علم کلام، یادآور می شویم که در رابطه با غایت نخست (و نیز غایت دوّم مگر در مباحثه) روش استدلال، باید از گونه روش مفید یقین باشد؛ بنابراین از نظر صورت، بهره گیری از روش تمثیل مجاز نخواهد بود، ولی استفاده از روش استدلال مباشر و نیز روش قیاس و استقراء معلَّل، مجاز است.و از نظر منطق ماده نیز فقط باید از روش برهان بهره گرفت، زیرا روش های دیگر افاده یقین نمی کنند و اصولاً کاربرد آن روش ها در جایی است که پای مباحثه و محاوره با دیگران در میان باشد که از مورد بحث بیرون است.ولی در رابطه با دو غایت دیگر، بهره گیری از همه روش های استدلال مجاز خواهد بود و انتخاب روش، بر عهده متکلم است که با در نظر گرفتن تفاوت های فکری و روحی مخاطبان و طرف های بحث و نیز شرایط مختلف زمانی، مکانی و غیره شیوه استدلال مناسب را برگزیند و در نتیجه در مواردی، بهره گیری از شیوه برهان جایز نبوده و باید از روش جدل یا خطابه استفاده شود و نیز در مواردی به کار بردن روش قیاسی میسور و نافع نبوده و باید از روش استقراء و تمثیل بهره گیری شود.
← نتیجه بحث
...
wikifeqh: روش های_بحث_در_علم_کلام