روسی، هنر (Russian art)
روسی، هنر
روسی، هنر
نقاشی و مجسمه سازی (۱۹۷۱ـ۱۹۹۱). هنر روسی قرن ها زیر سیطرۀ سنّت تغییرناپذیر هنر کلیساییِ باقی مانده از دوران بیزانس بود، و به تأثیرات هنری غرب به کندی و با تردید واکنش نشان می داد. هنر روسی مدت کوتاهی در اوایل قرن ۲۰، نقش اصلی و نافذی در هنر پیشتاز اروپا داشت. اما این گرایش با مخالفت حکومت شوروی روبه رو شد و به سود هنرِ معطوف به گرامی داشت مقام کارگر، سرکوب گردید.قرن های ۱۰ـ۱۳م. هنر روسی در این قرن ها تحت سلطۀ کلیسای ارتدوکس، از سنّت های هنر بیزانس تغذیه می کرد؛ شمایل سازی ها، کنده کاری ها، فلزکاری ها، و گلدوزی های زیبا دستاوردهای این دوره اند.
قرن های ۱۳ـ۱۵م. در دورۀ استیلای مغول ها (میانۀ قرن ۱۳ تا پایان قرن ۱۴م)، هنرها روبه افول نهادند، ولی در قرن ۱۵م از نو احیا شدند. پیدایش شمایلگاه (لوح مزیّن به شمایل که محراب را از شبستان کلیسا جدا می کند)، فرصت های تازه ای برای نقاشان فراهم کرد. مکتب نووگورود، با نقاشی هایی در رنگ های پرمایه، و آندری روبلف، برجسته ترین شمایل نگار روس، در این دوره ظهور کردند.
قرن های ۱۶م ـ۱۷. پس از شکوفایی هنر در قرن ۱۵م، شمایل نگاری رفته رفته افول کرد. در اواخر قرن ۱۶م، سبک تازه ای در شمایل نگاری آغاز شد. استادان این شیوه، شمایل های فوق العاده ظریفی، اغلب مینیاتور، خلق کردند. در قرن ۱۷ این هنر به مهارتی سطحی تنزّل یافت.
قرن ۱۸. هنر روسی از قرن ۱۸ شیوه های هنری غرب را جذب کرد. در ۱۷۵۴ کاترین کبیر، آکادمی هنرهای زیبای سن پترزبورگ را بنیاد نهاد؛ اما از نقاشان خارجی بیشتر حمایت می کرد و هیچ نقاش روسِ برجسته ای ظهور نکرد. هنگامی که نقاشی دینی از حمایت بی بهره ماند، نقاشی روس تقریباً به تک چهره سازی محدود گردید. نخستین مجسمه ساز بزرگ روس، کُنت کارلو راسترلّی ( ـ ۱۷۴۴)، بود که پیکرۀ سوار بر اسب پطر کبیر در سن پترزبورگ و نیم تنۀ مفرغی پتر در کاخ زمستانی سن پترزبورگ، از مشهورترین آثار اوست.
قرن ۱۹. سرانجام در قرن ۱۹ در روسیه هنرمندانی با آوازۀ جهانی ظهور کردند، و درصدد پذیرش واقعیت پیشینۀ فرهنگی خویش برآمدند. هنر روسی در اوایل قرن ۱۹ از هنر ایتالیا بسیار تأثیر گرفت، چنان که در پردۀ مشهور واپسین روزهای پمپئی اثر برولوف ـ نخستین نقاش روس که توجه جهانی را برانگیخت ـ و در آثار ایوانُف (۱۸۰۶ـ۱۸۵۸)، به ویژه در تک چهره هایش، مشهود است. بزرگ ترین نمایندۀ سبک نئوکلاسیک در مجسمه سازی روسیه، شچدرین ( ـ۱۸۲۵) بود که پیکره، آثار یادمانی، و نقش کم برجسته می ساخت. مسیر آیندۀ هنر روسی را میخائیل وروبل (۱۸۵۶ـ۱۹۱۰)، نقاش سمبولیست، تعیین کرد، که آثارش بشارتی بر ظهور فتوریسم بودند.
اوایل قرن ۲۰. در اواخر قرن ۱۹، جنبش جهان هنر که می کوشید زیبا شناسی قرن ۱۹ را با سنّت های بومی روس درآمیزد، آثار رنگین پرتفصیلی پدید آورد که در تصویرگری کتاب و طراحی صحنه تأثیر عمیقی نهاد. در ۱۸۹۹ بنوا و سرگِی دیاگیلف مجلۀ میر ایسکوستوا (دنیای هنر) را منتشر کردند که خاستگاه دورۀ درخشان طراحی بالۀ روس شد. سرمایه داران روس چندین مجموعۀ بزرگ از آثار هنر مدرن، به ویژه آثار سزان، ماتیس، پیکاسو و دیگران را گرد آوردند؛ و مرتباً نمایشگاه هایی از آثار پیشتاز اروپایی در شهرهای بزرگ برگزار می شد. از این رو هنرمندان جوان روس اغلب بیش از همتایان اروپایی خود، از تحولات جدید آگاه بودند. از دل این آگاهی، هنر روسیِ اصیلی پدید آمد که دیگر وام دار امپرسیونیسم یا پست امپرسیونیسم نبود. مارک شاگال، اگرچه بیشتر در فرانسه و آلمان هنر آفرید، دست مایه های خود را از زندگی و فرهنگ بومی روس برگرفت، و سبکی کاملاً شخصی را پروراند. واسیلی کاندینسکی که بعدها نخستین نقاش انتزاع گرای ناب شد، در ۱۸۹۶ روسیه را ترک کرد، اما فرهنگ بومی روس در تکامل هنرش نقشی بسزا داشت. بدین سان دورۀ ۱۹۱۰ـ۱۹۱۸ شاهد تغییرات مکرر گروه هایی بود که همه هنری غیرتصویری و کاملاً انتزاعی را جست وجو می کردند. انتزاع گراترین نقاش روس کازیمیر مالِویچ بود که نقاشی اش با ناممربع سیاه (۱۹۱۴) مظهر غایی مکتب سوپره ماتیسمِ اوست ـ مکتبی که بر ارزش های روحانیِ هنر انتزاعی تأکید دارد. در مجسمه سازی، ساختگری نیروی مسلط بود، و کوشش های نائوم گابو، پفسنر، روچنکو، ال لیسیتسکی، و تاتلین برای خلق مجسمه های انتزاعی با استفاده از مواد جدید صنعتی، در تحول مجسمه سازیِ اروپا تأثیر بسزایی برجا نهاد. ناتالیا گنچاروفا و میخائیل لاریونوفِ نقاش، و اَلکساندر آرخیپنکو، مجسمه ساز، از هنرمندان دیگر این دوره اند. از ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۲ کاندینسکی پس از بازگشت به روسیه در اصلاح هنرستان ها و موزه های روسیه نقش داشت.
هنر و انقلاب. تا چند صباحی پس از انقلاب، این هنرمندان ادارۀ مدارس هنری را دردست گرفتند و روش هایی را به اجرا درآوردند که بعدها باوهاوس را سخت متأثر ساخت. لیسیتسکی و گابو این عقاید را به دیگر نقاط جهان بردند؛ چراکه نگرش حکومت تغییر کرد و حزب کمونیست، بازگشت به رئالیسم اجتماعی را در هنر حکم کرد. برخی از نقاشان کاملاً از نقاشی دست شستند؛ تاتلین به طراحی صنعتی و معماری روآورد، و گروهی همچون لیسیتسکی به خلق آثار گرافیکی و پوستر گراییدند. همۀ هنرمندان انقلابی، در تئاتر به فعالیت پرداختند و انتزاعی ترین آثار مالویچ نخست در صحنۀ تئاتر پیروزی بر آفتاب(۱۹۱۳) اثر کروچنیخبه کار رفتند. پس از انقلاب، قطارهای «آگیت پروپ» (تبلیغی ـ ترویجی) کشور را درنوردیدند، و هنرمندان و بازیگران در آن ها به اجرای نمایش های ساده و نشر شعارهای سیاسی پرداختند. رؤیای آنان دستیابی به هنری دامنه دارتر از نقاشی بود، تا مردم بتوانند فعالانه در آن شرکت کنند. اما سرانجام در تئاتر نیز همچون نقاشی، چنین رویکردهای ماجراجویانه ای ممنوع شد، و شور آغازین انقلاب فقط در سینما و فیلم های فسِولِت پودوفکین و سرگِی آیزنشتاین برجا ماند.
هنر شوروی. حکومت خودکامۀ استالین، هنر پیشتاز را سرکوب، و رئالیسم سوسیالیستی را جانشین آن کرد. دورۀ ۱۹۲۲ـ۱۹۲۷ شاهد شکل گیری گروه هایی از نقاشان بود که سبک تازه ای را می جستند، انجمن هنرمندان انقلابی روسیه از آن جمله اند که مضامین انقلابی را به تصویر می کشیدند. واقع گرایی خشک، ویژگی عمومیِ هنر نقاشان و مجسمه سازان شوروی در سال های جنگ است. مجسمه سازان به خلق آثار یادمانی گرایش داشتند. دو اثر مشهورِ پیکرۀ کارل مارکس (۱۹۱۸) اثر ماتوی یف در سن پترزبورگ (لنینگراد) و مجسمۀ غول آسای یادبود لنین اثر شادر، نزدیک تفلیس، از آن جمله اند. اندکی پیش از فروپاشی شوروی در اوایل دهۀ ۱۹۹۰، تأثیر جنبش های هنری غرب، در شوروی بیش از گذشته قوت گرفت. کومار و مِلامید، زوج مشهوری بودند که در دهۀ ۱۹۸۰ با شیوه ای آکادمیک به هجو هنر و سیاست شوروی پرداختند.
هنرهای کهتر. آثار طلاسازان و نقره سازان روس، به جهت رنگ های پرمایۀ میناکاری های رنگین، و استفادۀ سخاوتمندانه از سنگ های قیمتی، در خور توجه است. پیوتر فابرژه نام آورترین طلاساز روس بود. تخم مرغ های سلطنتی عید پاک و اشیاء دیگری که او برای دربار روسیه ساخت، از بدیع ترین آثار زرگری اند. شاید بتوان هنر میناکاری را شاخص ترین، و از کهن ترین هنرهای تزیینی دانست. اشیای یونانی ـ سکایی که از گورپشته های جنوب روسیه به دست آمده اند، گویای این واقعیت اند که هنرمندان روس یکسره به الگوهای بیزانسی متکی نبوده اند؛ هرچند نمونه های بیزانسی بسیاری در قفقاز پیدا شده است.
روسی، هنر
روسی، هنر
نقاشی و مجسمه سازی (۱۹۷۱ـ۱۹۹۱). هنر روسی قرن ها زیر سیطرۀ سنّت تغییرناپذیر هنر کلیساییِ باقی مانده از دوران بیزانس بود، و به تأثیرات هنری غرب به کندی و با تردید واکنش نشان می داد. هنر روسی مدت کوتاهی در اوایل قرن ۲۰، نقش اصلی و نافذی در هنر پیشتاز اروپا داشت. اما این گرایش با مخالفت حکومت شوروی روبه رو شد و به سود هنرِ معطوف به گرامی داشت مقام کارگر، سرکوب گردید.قرن های ۱۰ـ۱۳م. هنر روسی در این قرن ها تحت سلطۀ کلیسای ارتدوکس، از سنّت های هنر بیزانس تغذیه می کرد؛ شمایل سازی ها، کنده کاری ها، فلزکاری ها، و گلدوزی های زیبا دستاوردهای این دوره اند.
قرن های ۱۳ـ۱۵م. در دورۀ استیلای مغول ها (میانۀ قرن ۱۳ تا پایان قرن ۱۴م)، هنرها روبه افول نهادند، ولی در قرن ۱۵م از نو احیا شدند. پیدایش شمایلگاه (لوح مزیّن به شمایل که محراب را از شبستان کلیسا جدا می کند)، فرصت های تازه ای برای نقاشان فراهم کرد. مکتب نووگورود، با نقاشی هایی در رنگ های پرمایه، و آندری روبلف، برجسته ترین شمایل نگار روس، در این دوره ظهور کردند.
قرن های ۱۶م ـ۱۷. پس از شکوفایی هنر در قرن ۱۵م، شمایل نگاری رفته رفته افول کرد. در اواخر قرن ۱۶م، سبک تازه ای در شمایل نگاری آغاز شد. استادان این شیوه، شمایل های فوق العاده ظریفی، اغلب مینیاتور، خلق کردند. در قرن ۱۷ این هنر به مهارتی سطحی تنزّل یافت.
قرن ۱۸. هنر روسی از قرن ۱۸ شیوه های هنری غرب را جذب کرد. در ۱۷۵۴ کاترین کبیر، آکادمی هنرهای زیبای سن پترزبورگ را بنیاد نهاد؛ اما از نقاشان خارجی بیشتر حمایت می کرد و هیچ نقاش روسِ برجسته ای ظهور نکرد. هنگامی که نقاشی دینی از حمایت بی بهره ماند، نقاشی روس تقریباً به تک چهره سازی محدود گردید. نخستین مجسمه ساز بزرگ روس، کُنت کارلو راسترلّی ( ـ ۱۷۴۴)، بود که پیکرۀ سوار بر اسب پطر کبیر در سن پترزبورگ و نیم تنۀ مفرغی پتر در کاخ زمستانی سن پترزبورگ، از مشهورترین آثار اوست.
قرن ۱۹. سرانجام در قرن ۱۹ در روسیه هنرمندانی با آوازۀ جهانی ظهور کردند، و درصدد پذیرش واقعیت پیشینۀ فرهنگی خویش برآمدند. هنر روسی در اوایل قرن ۱۹ از هنر ایتالیا بسیار تأثیر گرفت، چنان که در پردۀ مشهور واپسین روزهای پمپئی اثر برولوف ـ نخستین نقاش روس که توجه جهانی را برانگیخت ـ و در آثار ایوانُف (۱۸۰۶ـ۱۸۵۸)، به ویژه در تک چهره هایش، مشهود است. بزرگ ترین نمایندۀ سبک نئوکلاسیک در مجسمه سازی روسیه، شچدرین ( ـ۱۸۲۵) بود که پیکره، آثار یادمانی، و نقش کم برجسته می ساخت. مسیر آیندۀ هنر روسی را میخائیل وروبل (۱۸۵۶ـ۱۹۱۰)، نقاش سمبولیست، تعیین کرد، که آثارش بشارتی بر ظهور فتوریسم بودند.
اوایل قرن ۲۰. در اواخر قرن ۱۹، جنبش جهان هنر که می کوشید زیبا شناسی قرن ۱۹ را با سنّت های بومی روس درآمیزد، آثار رنگین پرتفصیلی پدید آورد که در تصویرگری کتاب و طراحی صحنه تأثیر عمیقی نهاد. در ۱۸۹۹ بنوا و سرگِی دیاگیلف مجلۀ میر ایسکوستوا (دنیای هنر) را منتشر کردند که خاستگاه دورۀ درخشان طراحی بالۀ روس شد. سرمایه داران روس چندین مجموعۀ بزرگ از آثار هنر مدرن، به ویژه آثار سزان، ماتیس، پیکاسو و دیگران را گرد آوردند؛ و مرتباً نمایشگاه هایی از آثار پیشتاز اروپایی در شهرهای بزرگ برگزار می شد. از این رو هنرمندان جوان روس اغلب بیش از همتایان اروپایی خود، از تحولات جدید آگاه بودند. از دل این آگاهی، هنر روسیِ اصیلی پدید آمد که دیگر وام دار امپرسیونیسم یا پست امپرسیونیسم نبود. مارک شاگال، اگرچه بیشتر در فرانسه و آلمان هنر آفرید، دست مایه های خود را از زندگی و فرهنگ بومی روس برگرفت، و سبکی کاملاً شخصی را پروراند. واسیلی کاندینسکی که بعدها نخستین نقاش انتزاع گرای ناب شد، در ۱۸۹۶ روسیه را ترک کرد، اما فرهنگ بومی روس در تکامل هنرش نقشی بسزا داشت. بدین سان دورۀ ۱۹۱۰ـ۱۹۱۸ شاهد تغییرات مکرر گروه هایی بود که همه هنری غیرتصویری و کاملاً انتزاعی را جست وجو می کردند. انتزاع گراترین نقاش روس کازیمیر مالِویچ بود که نقاشی اش با ناممربع سیاه (۱۹۱۴) مظهر غایی مکتب سوپره ماتیسمِ اوست ـ مکتبی که بر ارزش های روحانیِ هنر انتزاعی تأکید دارد. در مجسمه سازی، ساختگری نیروی مسلط بود، و کوشش های نائوم گابو، پفسنر، روچنکو، ال لیسیتسکی، و تاتلین برای خلق مجسمه های انتزاعی با استفاده از مواد جدید صنعتی، در تحول مجسمه سازیِ اروپا تأثیر بسزایی برجا نهاد. ناتالیا گنچاروفا و میخائیل لاریونوفِ نقاش، و اَلکساندر آرخیپنکو، مجسمه ساز، از هنرمندان دیگر این دوره اند. از ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۲ کاندینسکی پس از بازگشت به روسیه در اصلاح هنرستان ها و موزه های روسیه نقش داشت.
هنر و انقلاب. تا چند صباحی پس از انقلاب، این هنرمندان ادارۀ مدارس هنری را دردست گرفتند و روش هایی را به اجرا درآوردند که بعدها باوهاوس را سخت متأثر ساخت. لیسیتسکی و گابو این عقاید را به دیگر نقاط جهان بردند؛ چراکه نگرش حکومت تغییر کرد و حزب کمونیست، بازگشت به رئالیسم اجتماعی را در هنر حکم کرد. برخی از نقاشان کاملاً از نقاشی دست شستند؛ تاتلین به طراحی صنعتی و معماری روآورد، و گروهی همچون لیسیتسکی به خلق آثار گرافیکی و پوستر گراییدند. همۀ هنرمندان انقلابی، در تئاتر به فعالیت پرداختند و انتزاعی ترین آثار مالویچ نخست در صحنۀ تئاتر پیروزی بر آفتاب(۱۹۱۳) اثر کروچنیخبه کار رفتند. پس از انقلاب، قطارهای «آگیت پروپ» (تبلیغی ـ ترویجی) کشور را درنوردیدند، و هنرمندان و بازیگران در آن ها به اجرای نمایش های ساده و نشر شعارهای سیاسی پرداختند. رؤیای آنان دستیابی به هنری دامنه دارتر از نقاشی بود، تا مردم بتوانند فعالانه در آن شرکت کنند. اما سرانجام در تئاتر نیز همچون نقاشی، چنین رویکردهای ماجراجویانه ای ممنوع شد، و شور آغازین انقلاب فقط در سینما و فیلم های فسِولِت پودوفکین و سرگِی آیزنشتاین برجا ماند.
هنر شوروی. حکومت خودکامۀ استالین، هنر پیشتاز را سرکوب، و رئالیسم سوسیالیستی را جانشین آن کرد. دورۀ ۱۹۲۲ـ۱۹۲۷ شاهد شکل گیری گروه هایی از نقاشان بود که سبک تازه ای را می جستند، انجمن هنرمندان انقلابی روسیه از آن جمله اند که مضامین انقلابی را به تصویر می کشیدند. واقع گرایی خشک، ویژگی عمومیِ هنر نقاشان و مجسمه سازان شوروی در سال های جنگ است. مجسمه سازان به خلق آثار یادمانی گرایش داشتند. دو اثر مشهورِ پیکرۀ کارل مارکس (۱۹۱۸) اثر ماتوی یف در سن پترزبورگ (لنینگراد) و مجسمۀ غول آسای یادبود لنین اثر شادر، نزدیک تفلیس، از آن جمله اند. اندکی پیش از فروپاشی شوروی در اوایل دهۀ ۱۹۹۰، تأثیر جنبش های هنری غرب، در شوروی بیش از گذشته قوت گرفت. کومار و مِلامید، زوج مشهوری بودند که در دهۀ ۱۹۸۰ با شیوه ای آکادمیک به هجو هنر و سیاست شوروی پرداختند.
هنرهای کهتر. آثار طلاسازان و نقره سازان روس، به جهت رنگ های پرمایۀ میناکاری های رنگین، و استفادۀ سخاوتمندانه از سنگ های قیمتی، در خور توجه است. پیوتر فابرژه نام آورترین طلاساز روس بود. تخم مرغ های سلطنتی عید پاک و اشیاء دیگری که او برای دربار روسیه ساخت، از بدیع ترین آثار زرگری اند. شاید بتوان هنر میناکاری را شاخص ترین، و از کهن ترین هنرهای تزیینی دانست. اشیای یونانی ـ سکایی که از گورپشته های جنوب روسیه به دست آمده اند، گویای این واقعیت اند که هنرمندان روس یکسره به الگوهای بیزانسی متکی نبوده اند؛ هرچند نمونه های بیزانسی بسیاری در قفقاز پیدا شده است.
wikijoo: روسی،_هنر