رودمعجن

رودمَعجَن به گویش کوهسرخی: رُذمَهجَن یا رُی مَهجَن روستایی در شمال غرب شهرستان تربت حیدریه در استان خراسان رضوی است. روستای رودمعجن در ۴۸ کیلومتری شمال غرب شهر تربت حیدریه و در بخش بایگ قرار دارد. [ ۱] این روستا یک منطقهٔ کوهستانی با رودخانهٔ پرآب و آبشار بلند و کوه های مرتفع از مناطق مناسب گردشگری است.
در گزارش ارتش شاهنشاهی ایران حدود هفتاد سال پیش روستای «رودمَعْجَن» چنین معرفی شده است: «دهی است از دهستان بایگ بخش حومهٔ شهرستان تربت حیدریه واقع در ۴۷ هزارگزی شمال غربی تربت حیدریه و ۲۲ هزارگزی شمال راه شوسهٔ عمومی تربت به کاشمر. کوهستانی است و هوایی سرد دارد. سکنه آن ۳۳۵ تن است و آبش از قنات و رودخانه تأمین می شود. محصولات مهم آن غلات و پنبه و شغل اهالی زراعت و کرباس و قالیچه بافی است. آبشار رودمَعْجَن در چهار هزار گزی این ده واقع است که ۱۸ گز ارتفاع دارد».
رودمعجن در ۴۸ کیلومتری شمال غرب تربت حیدریه در بخش بایگ واقع است. رودمعجن در منطقهٔ آب و هوایی معتدل واقع است و به جهت واقع شدن میان چند رشته کوه بلند تابستانی خنک و زمستانهای سرد وپر برف دارد.
روستا در میان دره ای عمیق با کوه های بلند واقع شده و بر دو طرف رودخانهٔ دائمی واقع شده است. بخش عمدهٔ ده در کنارهٔ غربی رود و بخش کمتر در بخش شرقی آن قرار دارد. در شمال روستا سه رشته کوه بلند هست که زمینهای کشاورزی و حاصلخیز در دو دشت پشت این رشته کوه ها از غرب به شرق امتداد یافته است. در پشت آخرین رشته کوه روستای کدکن در جلگهٔ زاوه قراردارد. رودخانه از میان تنگل های بلند به سمت جنوب حرکت می کند و به زمینهای روستای علی آباد و ازغند و زمین های دشت محولات می ریزد. روستاهای همسایهٔ رودمعجن عبارتند:
از شمال کدکن و گل بوی، از شرق رزگ و بایگ، از جنوب شرق فدیهه و قلعه جوق، از غرب حصار و نامق، از جنوب ازغند و علی آباد و سلطان آباد.
اهالی خود روستا و روستاهای همجوار نام روستا را «رُذمهجن» و «روی مهجن» تلفظ می کنند. در اسناد محلی مانند قابله ها و قراردادهای خرید و فروش دورهٔ قاجار غالباً به املای «رودمهجن» آمده است. در اسناد دورهٔ قاجار عمدتاً به همین صورت نوشته می شده است.
قدیمترین سند موجود مربوط به سال ۱۲۵۴ ه‍. ق ( ۱۲۱۷ شمسی / ۱۸۳۸ میلادی ) یعنی ۱۷۸ سال پیش به صورت رودمهجن نوشته شده است. هنوز در برخی سنگ قبرهای قدیمی نیز «رودمهجنی» در دنبالهٔ نام بسیاری از وفیات موجود است. [ پیوند مرده] هر چند ممکن است این نوشته روی سنگ قبر به خاطر خطای سهوی باشد، یا تلفظ با «هاء» به جای «عین» احتمالاً به خاطر سهولت در تلفظ باشد چنان که در محاوره های عمومی مردم این روستا واژگانی وجود دارد که به خاطر سهولت تلفظ حرف را تبدیل به حرفی دیگر می کنند.