رشیدالدین وطواط

در موقعی که سلطان سنجر، هزارسف را محاصره کرده بود، انوری شاعر در خدمت وی بود. این دوبیتی نوشت و در شهر انداختند:
وطواط در هزارسف بود و در پاسخ این بیت نوشت و با تیر برای آن ها بینداخت:
چون سلطان سنجر پس از رنج و سختی بسیار شهر را فتح کرد، سوگند خورد که اگر به وطواط دست یابد، وی را هفت پاره کند. وطواط مدت ها فراری بود و به دنبال شفیعی که شفاعتش کند تا این که منتجب الدین بدیع الکتاب رئیس دیوان انشا توانست موجب عفو وی توسط سلطان سنجر شود.
زمانی که وطواط در سنین نزدیک به هشتاد سالگی بود، تکش در خوارزم به تخت پادشاهی نشست و وطواط را در یک تخت روان به خدمتش آوردند. وطواط گفت که به دلیل کهولت سن تنها به گفتن یک رباعی برای تبرک بسنده می کند. رباعی این است :
میان رشید وطواط و جارالله زمخشری، ادیب و متکلم و مفسر بزرگ قرن ششم، دوستی و مباحثه و مکاتبه بوده است و آن دو مباحثاتی بر سر مسائل لغوی و ادبی داشته اند.
علاوه بر دیوان شعر، منشآت فارسی رشید وطواط که مجموعه ای است از رسائل سلطانی و اخوانی، حدائق السحر فی دقایق الشعر در بدیع و صنایع شعری و فصل الخطاب من کلام عمر بن الخطاب ، تحفه الصدیق الی الصدیق من کلام ابی بکر الصدیق، انس اللهفان من کلام عثمان بن عفان ، نثر اللآلی من کلام امیرالمؤمنین علی و مجموعه رسائل عربی وی نیز معروف است.
دیوان این شاعر که مشتمل بر ۸۵۶۳ بیت و شامل قصاید ، ترجیعات ، ترکیبات ، یک قصیده مسمط مصنوع، غزلیات ، مقطعات و رباعیات است در آذرماه ۱۳۳۹ هجری شمسی از سوی کتابفروشی بارانی به طبع رسیده است و از آنجا که دیوانش را قریب دوازده هزار بیت نوشته اند، چاپ مذکور در بردارنده تمامی اشعار این شاعر نیست. این چاپ مشتمل بر مقدمه ای درباره زندگی و شرح احوال شاعر و مطالب برخی از تذکره نویسان ( غیر ازمواردی که مرحوم عباس اقبال آشتیانی در مقدمه کتاب حدایق السحرفی دقایق الشعر نوشته اند ) و نیز تألیفات رشید وطواط و معرفی نسخ در دسترس مصحح می باشد. آنچنان که مصحح نیز در مقدمه دیوان متذکر شده اند، اکثر نسخ در دسترس ایشان نسخه هایی است که پس از قرن یازدهم کتابت گردیده است.