رَسم الخط عثمانی
(یا: رسم المصحف؛ خط قرآن) روش نگارش قرآن. در زمان عثمان برای کتابت قرآن انتخاب شد. دانشمندان این روش را «رسم المصحف» نامیدند و عده ای نیز از آن به رسم عثمان، یا رسم عثمانی یاد می کنند. اصل در نگارش، ضبط کلمه به همان صورت است که گفته می شود و صورت مکتوب کلمه باید بی هیچ کم و زیاد یا تغییر و تبدیلی مبیّن صورت ملفوظ آن باشد؛ اما در مصاحف عثمانی این اصل رعایت نشده است و حروف زیادی در آن یافت می شود که مخالف نحوۀ تلفظ است و از این جا است که آرا و عقاید مختلف دربارۀ خط قرآن شکل می گیرد. نوشتن قرآن به رسمی جز رسم عثمانی تحریم نشده است، امّا برخی دانشمندان از فرط دقت در حفظ کلام خدا و از نظر احترام به یاران پیامبر (ص) و برای پرهیز از هرگونه تصرفی، کتابت به این روش را، حتی در جزئیات آن الزامی شناخته اند. این روشِ نوشتن گرچه مشکلاتی در خواندن پیش می آورد، ولی همیشه مدافعانی سرسخت با دلایلی محکم از آن دفاع کرده اند. از ویژگی های رسم عثمانی وجود حرف ها یی است که نوشته می شود، ولی خوانده نمی شود، یا علامت هایی که نوشته می شود، ولی صدایی غیر از آنچه برای آن مشخص شده، می دهد و از دیگر ویژگی ها، صدا ها یی است که در سخن گفتن یا تلفظ وجود دارند، ولی در کتابت علامتی برای آن ها وجود ندارد. مثلاً «ان هذان لساحران» در مصحف عثمانی، به صورت بدون نقطه نوشته می شد. بسیاری از قرآ ن پژوهان معاصر معتقدند مشکلات رسم عثمانی به همزه و علامت های حروف سه گانه مد یا همان حرکت های بلند الف، واو، یاء مربوط است. در نهایت این رسم الخط بر بنیاد ها و اساس های معتدل زبان شناختی استوار است و لزومی ندارد که هر مثال یا پدیده ای که در رسم عثمانی آمده توجیه پذیر باشد. به سبب نقصی که در خط عربی وجود داشت، دانشمندان نیاز به اصلاح خط عربی را احساس کردند و این پیشرفت و تحول از طریق اضافه کردن علامات برای نشان دادن حرکات کوتاه و تشخیص حروف مشترک صورت گرفت. آثاری متعدد دربارۀ قواعد رسم الخط مصحف عثمانی تألیف شده است که از آن جمله اند: عنوان الدلیل فی رسوم خط التنزیل اثر علامۀ مراکشی؛ المقنع فی رسم القرآن اثر ابوعمرودانی؛ هجاءُ مصاحفِ الامصار اثر احمد بن عمار؛ البدیع فی هجاء المصاحف اثر ابن معاذ جهنی؛ رسم المصحف، تألیف غانم قدوری الحمد (استاد دانشگاه بغداد) که با نام رسم الخط مصحف به فارسی ترجمه شده است.
(یا: رسم المصحف؛ خط قرآن) روش نگارش قرآن. در زمان عثمان برای کتابت قرآن انتخاب شد. دانشمندان این روش را «رسم المصحف» نامیدند و عده ای نیز از آن به رسم عثمان، یا رسم عثمانی یاد می کنند. اصل در نگارش، ضبط کلمه به همان صورت است که گفته می شود و صورت مکتوب کلمه باید بی هیچ کم و زیاد یا تغییر و تبدیلی مبیّن صورت ملفوظ آن باشد؛ اما در مصاحف عثمانی این اصل رعایت نشده است و حروف زیادی در آن یافت می شود که مخالف نحوۀ تلفظ است و از این جا است که آرا و عقاید مختلف دربارۀ خط قرآن شکل می گیرد. نوشتن قرآن به رسمی جز رسم عثمانی تحریم نشده است، امّا برخی دانشمندان از فرط دقت در حفظ کلام خدا و از نظر احترام به یاران پیامبر (ص) و برای پرهیز از هرگونه تصرفی، کتابت به این روش را، حتی در جزئیات آن الزامی شناخته اند. این روشِ نوشتن گرچه مشکلاتی در خواندن پیش می آورد، ولی همیشه مدافعانی سرسخت با دلایلی محکم از آن دفاع کرده اند. از ویژگی های رسم عثمانی وجود حرف ها یی است که نوشته می شود، ولی خوانده نمی شود، یا علامت هایی که نوشته می شود، ولی صدایی غیر از آنچه برای آن مشخص شده، می دهد و از دیگر ویژگی ها، صدا ها یی است که در سخن گفتن یا تلفظ وجود دارند، ولی در کتابت علامتی برای آن ها وجود ندارد. مثلاً «ان هذان لساحران» در مصحف عثمانی، به صورت بدون نقطه نوشته می شد. بسیاری از قرآ ن پژوهان معاصر معتقدند مشکلات رسم عثمانی به همزه و علامت های حروف سه گانه مد یا همان حرکت های بلند الف، واو، یاء مربوط است. در نهایت این رسم الخط بر بنیاد ها و اساس های معتدل زبان شناختی استوار است و لزومی ندارد که هر مثال یا پدیده ای که در رسم عثمانی آمده توجیه پذیر باشد. به سبب نقصی که در خط عربی وجود داشت، دانشمندان نیاز به اصلاح خط عربی را احساس کردند و این پیشرفت و تحول از طریق اضافه کردن علامات برای نشان دادن حرکات کوتاه و تشخیص حروف مشترک صورت گرفت. آثاری متعدد دربارۀ قواعد رسم الخط مصحف عثمانی تألیف شده است که از آن جمله اند: عنوان الدلیل فی رسوم خط التنزیل اثر علامۀ مراکشی؛ المقنع فی رسم القرآن اثر ابوعمرودانی؛ هجاءُ مصاحفِ الامصار اثر احمد بن عمار؛ البدیع فی هجاء المصاحف اثر ابن معاذ جهنی؛ رسم المصحف، تألیف غانم قدوری الحمد (استاد دانشگاه بغداد) که با نام رسم الخط مصحف به فارسی ترجمه شده است.
wikijoo: رسم_الخط_عثمانی