رستمیان

تا سال ۷۱۹ م. شاخه ای از خوارج به نام جنبش اباضیه وارد شمال آفریقا شده بود. از پیشاهنگان ایشان سلما ابن سعد، از طرف جماعت اباضیه بصره به شمال آفریقا اعزام شد. در سال ۷۴۰ م. تلاش تبلیغی ایشان در جلب قبیله های بزرگ بربرِ حواره اطراف طرابلس، کوهستان نفوسه و زناته در تریپولیتانیا نتیجه داد. در ۷۵۷ م. ( ۱۴۰ ه‍. ق ) یک گروه چهار نفره از مبلغین بصره که شامل عبدالرحمان بن رستم بود، اعلام امامت اباضی نمود، که خلافت عباسی آن را در ۷۶۱ م. سرکوب کردند. سرانجام در ۷۷۷ م. عبدالرحمان بن رستم در الجزایر به عنوان امام انتخاب شد. عبدالرحمان بن رستم در شمال آفریقا از نیایی ایرانی به دنیا آمده و به اباضیه گرویده بود؛ و بدین سان حکومت در بین فرزندان عبدالرحمان باقی ماند. اباضیه پیشوا ماندن این خاندان را این گونه توجیه می کرد که چون ایشان از هیچ قبیله ای نیستند، به نفع هیچ کدام از قبیله ها تمایل پیدا نمی کنند.
در ۸۱۲ م. رستمی ها با اغلبیان که به خلافت عباسی وابسته بودند جنگیدند. نیای اغلبیان هم از خراسان است، البته عرب و از قبیله بنی تمیم. به هرحال نتیجه این جنگ، رسیدن به حالت تحمل کردن طرف مقابل بود.
پس از عبدالوهاب، رستمیان از نظر نظامی ضعیف شدند و در ۹۰۹ م. فاطمی های اسماعیلی مذهب مصر به راحتی ایشان را برانداختند.
رستمیان، محیط فرهنگی آزادی برای ادیان فراهم نموده بودند که در آن مسیحیان و مسلمانان غیر هم مذهب ایشان به راحتی زندگی می کردند.