رساله یوشت فریان و اخت

رسالۀ یوشْت فَریان و اَخت
رساله ای کوچک به زبان فارسی میانه (پهلوی) در شرح مناظره ای میان یوشت، از خاندانِ فریان و از پیروان دین زردشتی، و اخت، دارای لقب جادوگر، از روحانیان مخالف دین زردشتی. این رساله از نوع ادبی چیستان است و می توان آن را در زمرۀ ادبیات اندرزیِ زبان پهلوی به شمار آورد. رساله با توصیفی از چگونگی مناظره آغاز می شود. اختِ جادوگر، با ۷۰هزار سپاه به شهری که به گونه ای نمادین «شهر حل کنندۀ معمّا» نامیده می شود، می رسد. او که درپی بهانه ای برای ویرانی شهر است، افراد زیر پانزده سال را فرا می خواند و چیستان هایی را مطرح می کند و هرکس را که در پاسخ عاجز بماند، می کشد. بدین ترتیب ۹۰۰ مرد روحانی و نُه دختر از خاندان زردشت را می کشد تا آن که با یوشت فریان، که هنوز سن او به پانزده نرسیده است، روبه رو می شود. فصل دوم و سوم رساله به پرسش های ۳۳گانۀ اخت از یوشت اختصاص دارد. پرسش ها و چیستان های مطرح شده گاه رنگ و بوی زردشتی دارد، گاه برای آزمایش هوش و زیرکی و گاه متضمن اطلاعات عمومی است. بسیاری از چیستان ها اندرزگونه اند و پاسخ آن ها نتیجه ای اخلاقی در پی دارد. نثر رساله روان و جمله های آن همه کوتاه اند. تدوین نهایی رساله احتمالاً در اواخر دورۀ ساسانی انجام شده، اما بعدها در آن دست کاری هایی صورت گرفته است، زیرا نفوذ زبان فارسی در آن به چشم می خورد. این متن به زبان فارسی ترجمه شده است.