رساله قشیریه

رِسالۀ قُشیریه
رساله ای به عربی، در تصوف، تألیف ابوالقاسم قشیری در ۴۳۷ق. مؤلف به دلیل ظهور فساد در طریقت و انحراف صوفی نمایان از آداب و سخن بزرگان پیشین و پیدایش مدعیان دور از حقیقت، این اثر را در دو فصل و ۵۴ باب نوشت. فصل اول در عقاید صوفیان در مسائل اصول است و به مسئلۀ توحید و صفات خداوند توجه بیشتری شده است، زیرا قشیری قصد داشته است موافقت نظر مشایخ صوفیه را با عقاید اشعری به اثبات رساند. فصل دوم نتیجه و خلاصه ای است از فصل اول. قشیری در این کتاب شرح احوال و نقل قول مشایخ صوفیه، از ابراهیم ادهم تا ابن عطای رودباری را آورده و مجموعاً شرح حال ۸۳ تن از مشایخ صوفیه را با مختصری از مطالب زندگی و تاریخ وفاتشان ذکر کرده است. وی غالب مطالب این باب را از طبقات الصوفیۀ استادش ابوعبدالرحمان سلّمی گرفته و در باب های دیگر کتاب، شرح مصطلحات و تعبیرات صوفیان و احوال و مقامات و آداب و معاملات و اخلاق و سنن صوفیه را آورده است. باب های ۴۸ و ۴۹ و ۵۰ کتاب، که دربارۀ معرفت و محبت و شوق است، از لطافت خاصی برخوردار است. رسالۀ قشیریه یکی از منابع مهم و معتبر تصوف و اولین اثر در جمع و ضبط دقیق مبادی و تعالیم صوفیه است. البته توفیق تلفیق مبادی صوفیه و عقاید عامۀ اهل سنت با امام غزالی است. این کتاب را ابوعلی حسن بن احمد عثمانی، از شاگردان و مریدان امام ابوالقاسم، به فارسی ترجمه کرده است. این ترجمه را نخستین بار بدیع الزمان فروزانفر تصحیح و با مقدمه ای در ۱۳۴۵ش در تهران به چاپ رساند.