رساله الاعضاء

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] رسالة الاعضاء تالیف ابن نفیس قرشی است از بزرگ ترین پزشکان قرن هفتم هجری است. این اثر از جمله آثار ناشناخته ابن نفیس به شمار می رود که حتی فهرست نگاران همانند حاجی خلیفه، بغدادی، زرکلی، کحاله، بروکلمان و دیگران به آن اشاره نکرده اند، بلکه حتی در فهارس کتابخانه های خطی هم اشاره ای به این رساله نشده است. با این حال جای هیچ گونه تردیدی در انتساب این رساله به ابن نفیس نیست، چرا که در تنها نسخه خطی این رساله -هم در ابتدا و هم در انتها- به صراحت ابن نفیس مؤلف آن شمرده شده است.
از تاریخ دقیق نگارش این رساله اطلاعی در دست نیست؛ تنها این مطلب برای ما مسلم است که رسالة الاعضاء بعد از تألیف کتاب شرح تشریح القانون به رشته تحریر درآمده است. از این رو در این اثر ابن نفیس گاه به تکمیل و یا تحشیه کتاب شرح تشریح القانون می پردازد از جمله در شرح تشریح قانون به طرح نظریه گردش قانون می پردازد و در رسالة الاعضاء آن نظریه را به صورت کامل تر بیان می کند.
ابن نفیس این رساله را به یکی از فرزندان امیر وقت که از او با نام حسام الدین یاد می کند کرده است. (رسالة الاعضاء، ص 62-61).
کتاب در پانزده فصل بدون بخش های کوچک تر به رشته تحریر درآمده است. برخی از عناوین فصول کتاب عبارت است از:قول کلی (کلیات) پیرامون اعضاء، احتیاج بدن انسان به اعضاء ریشه و مواضع آنها، احتیاج به اعضای خادم قلب و مواضع آنها، احتیاج به اعضای مغز و مواضع آنها، احتیاج به اعضای حواس ظاهری و مواضع آنها، بیان حاجت به اعضای گوارش و مواضع هر یک، نیاز به اعضای دفع فضولات و مواضع هر یک، احتیاج به آلات صوت و مواضع هر یک، استخوان ها، مفاصل، غضروف ها و احتیاج به آنها، شباهت و تفاوت های انسان و گیاه.
رسالة الاعضاء از تألیفات ناشناخته ابن نفیس است از این رو - برخلاف بسیاری از آثار دیگر ابن نفیس - گزارشی از آن در کتاب های طبی پزشکان دیگر مشاهده نمی شود. با این حال این رساله اثری ارزنده، پرمحتوا و در عین حال مختصر است.نکته قابل توجه در این رساله این است که از آخرین نگاشته های ابن نفیس است از این رو حاوی آخرین نظریات ابن نفیس در زمینه تشریح است.

پیشنهاد کاربران

بپرس