[ویکی فقه] در دوران صفویه و آغاز قاجاریه، بسیاری از مسیحیان و یهودیان در ایران زندگی می کردند، چنان که شمار آنان از زرتشتیان ایرانی نژاد بیشتر بود.به علت وضعیت سیاسی خاص این دوران شمار بسیاری از سفرا و نمایندگان سیاسی اروپا به ایران می آمدند و معمولاً هیئت های تبلیغی مسیحی نیز آنها را همراهی می کردند. این هیئت ها به تبلیغ آئین مسیحیت پرداخته همچنین زمینه را برای حکومت های استعماری آماده می کردند. یکی از مهمترین فعالیت های آنها نوشتن کتاب هایی بر ضد اسلام و در دفاع از حقانیت مذهب خودشان بود. علمای مسلمان و نیز مسلمانان (جدیدالاسلام ها) کتاب های زیادی بر ضد آنها نوشتند، چنان که ادبیات گسترده ای در این زمینه به وجود آمد. این مقاله این ادبیات را در عصر صفویه و قاجاریه مورد بررسی قرار می دهد.
بحث و مناظره بین مسلمانان و یهودیان و نصاری و رد نوشتن بر آئین یکدیگر پیشینه ای طولانی در تاریخ اسلام دارد. در ایران از عصر صفویّه به بعد بحث های کلامی و اعتقادی میان پیروان این ادیان رشد بیشتری کرد و آثاری گسترده در زمینه رد نویسی، در جامعه مسلمانان بوجود آورد. این ردیّه ها بطور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:۱. مناقضاتی که توسّط علماء و صاحب نظران مسلمان نوشته شده اند.۲. ردودی که جدیدالاسلام ها بعد از مسلمانی بر ضد آئین خود نگاشته اند.این نوشتار در صدد آن است که بعنوان پیش درآمدی، زمینه ها و چگونگی رد نویسی در ایران عصر صفویّه و دوران نخستین حکومت قاجار را بررسی کند. البتّه این مطالب بدین جهت مطرح نمی گردد که اختلافات بین مسیحیان و یهودیان و مسلمانان را آشکار کند، بلکه هدف آن این است که از یک سو با نوع فعالیت های مبلغین اروپائی و نقشی که آنان و دولت هایشان در این دو قرن در بوجود آمدن کتب رد نویسی داشته اند آشنا شده و از سوی دیگر نگرش و نقش جدیدالاسلام ها را در این زمان روشن کند.همانطور که ذکر شد این نوشته مقدمه ای است بر یک بحث اساسی در تاریخ تفکّر مذهبی ـ اجتماعی این مرز و بوم و ادبیّاتی که در این زمینه خلق شده اند. برای این منظور وضعیّت پیروان کیش مسیح و یهود در ایران؛ مبلغین اروپائی در ایران و آثارشان؛ واکنش اندیشمندان مسلمان ایرانی در برابر آنها؛ وضعیّت تغییر کیش و نوع تفکّر جدیدالاسلام ها مطرح شده اند.
وضعیت پیروان مسیح و یهود در ایران
وسعت سرزمین ایران در روزگار صفویّه و موقعیّت خاص جغرافیائی و سیاسی آن سبب گردید که تعداد زیادی مسیحی و یهودی کنار مسلمین زندگی کنند؛ بطوری که جمعیت پیروان این ادیان بسیار فزون تر از زرتشتیان گردید که پیروان دین رسمی ایران قبل از اسلام بودند. (ارنست اورسل که در عصر قاجاریّه از ایران دیدن کرد جمعیّت زردشتیان ایران را کمتر از ۸۵۰۰ نفر ذکر می کند در حالی که مسیحیان ارمنی ۴۵۰۰۰ نفر و مسیحیان نسطوری ۲۳۰۰۰ نفر و یهودیان ۱۹۰۰۰ نفر بودند. البته تعداد یهودیان در زمان صفویّه بیش از این بود و از بعد فتحعلی شاه تعداد آنها به این مقدار تقلیل یافت.
اورسل، ارنست، سفرنامه اورسل، ص۲۲۴، ترجمه علی اصغر سعیدی.
ایران در این زمان هر روز پذیرای سفراء و نمایندگان سیاسی کشورهای اروپائی بود که اکثراً با یک هیات تبلیغاتی همراهی می شدند. این گروه تبلیغاتی مذهبی، همچون بازوی کشورهای اروپائی در کشورهای شرقی عمل کردند و زمینه را برای منافع استعماری آنها فراهم می آوردند. دکتر عبدالهادی حائری در کتاب نخستین رویاروئی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدّن بورژوازی غرب، ثابت کرده است که چگونه کلیسای کاتولیک، کشیشان آزموده خود را با برخورداری از پشتیبانی پادشاهان اروپا به دربار ایران و کشورهای خاور زمین فرستاد، تا آن حاکمان بتوانند از راه های متعدد به خواسته ای استعماری دست یابند.
حائری، عبدالهادی، نخستین رویارویی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، فصل های ۱۱-۱۲.
...
بحث و مناظره بین مسلمانان و یهودیان و نصاری و رد نوشتن بر آئین یکدیگر پیشینه ای طولانی در تاریخ اسلام دارد. در ایران از عصر صفویّه به بعد بحث های کلامی و اعتقادی میان پیروان این ادیان رشد بیشتری کرد و آثاری گسترده در زمینه رد نویسی، در جامعه مسلمانان بوجود آورد. این ردیّه ها بطور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:۱. مناقضاتی که توسّط علماء و صاحب نظران مسلمان نوشته شده اند.۲. ردودی که جدیدالاسلام ها بعد از مسلمانی بر ضد آئین خود نگاشته اند.این نوشتار در صدد آن است که بعنوان پیش درآمدی، زمینه ها و چگونگی رد نویسی در ایران عصر صفویّه و دوران نخستین حکومت قاجار را بررسی کند. البتّه این مطالب بدین جهت مطرح نمی گردد که اختلافات بین مسیحیان و یهودیان و مسلمانان را آشکار کند، بلکه هدف آن این است که از یک سو با نوع فعالیت های مبلغین اروپائی و نقشی که آنان و دولت هایشان در این دو قرن در بوجود آمدن کتب رد نویسی داشته اند آشنا شده و از سوی دیگر نگرش و نقش جدیدالاسلام ها را در این زمان روشن کند.همانطور که ذکر شد این نوشته مقدمه ای است بر یک بحث اساسی در تاریخ تفکّر مذهبی ـ اجتماعی این مرز و بوم و ادبیّاتی که در این زمینه خلق شده اند. برای این منظور وضعیّت پیروان کیش مسیح و یهود در ایران؛ مبلغین اروپائی در ایران و آثارشان؛ واکنش اندیشمندان مسلمان ایرانی در برابر آنها؛ وضعیّت تغییر کیش و نوع تفکّر جدیدالاسلام ها مطرح شده اند.
وضعیت پیروان مسیح و یهود در ایران
وسعت سرزمین ایران در روزگار صفویّه و موقعیّت خاص جغرافیائی و سیاسی آن سبب گردید که تعداد زیادی مسیحی و یهودی کنار مسلمین زندگی کنند؛ بطوری که جمعیت پیروان این ادیان بسیار فزون تر از زرتشتیان گردید که پیروان دین رسمی ایران قبل از اسلام بودند. (ارنست اورسل که در عصر قاجاریّه از ایران دیدن کرد جمعیّت زردشتیان ایران را کمتر از ۸۵۰۰ نفر ذکر می کند در حالی که مسیحیان ارمنی ۴۵۰۰۰ نفر و مسیحیان نسطوری ۲۳۰۰۰ نفر و یهودیان ۱۹۰۰۰ نفر بودند. البته تعداد یهودیان در زمان صفویّه بیش از این بود و از بعد فتحعلی شاه تعداد آنها به این مقدار تقلیل یافت.
اورسل، ارنست، سفرنامه اورسل، ص۲۲۴، ترجمه علی اصغر سعیدی.
ایران در این زمان هر روز پذیرای سفراء و نمایندگان سیاسی کشورهای اروپائی بود که اکثراً با یک هیات تبلیغاتی همراهی می شدند. این گروه تبلیغاتی مذهبی، همچون بازوی کشورهای اروپائی در کشورهای شرقی عمل کردند و زمینه را برای منافع استعماری آنها فراهم می آوردند. دکتر عبدالهادی حائری در کتاب نخستین رویاروئی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدّن بورژوازی غرب، ثابت کرده است که چگونه کلیسای کاتولیک، کشیشان آزموده خود را با برخورداری از پشتیبانی پادشاهان اروپا به دربار ایران و کشورهای خاور زمین فرستاد، تا آن حاکمان بتوانند از راه های متعدد به خواسته ای استعماری دست یابند.
حائری، عبدالهادی، نخستین رویارویی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، فصل های ۱۱-۱۲.
...
wikifeqh: ردیه _نویسی_دینی_در_عصر_صفویه