رتم. [ رَ ] ( ع اِ ) گرهی باشد که در جاهلیت مسافر وقت سفر دو شاخ درخت را بهم می بست وهرگاه از سفر بازمی آمد اگر آن هر دو شاخ به حال می یافت می گفت که از اهل او خیانت واقع نشده و اگر بحال نیافت می گفت به تحقیق که از اهل او خیانت واقع شده. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( از ناظم الاطباء ). || ( ص ) رجل رتم ؛ مرد شکسته بینی ، وصف بر مصدر. ( منتهی الارب ). مرتوم بر وصف به مصدر. ( از اقرب الموارد ).
رتم. [ رَ ت َ ] ( ع اِ ) گیاهی باریک و ثمر آن مانند لوبیا و دانه اش مانند عدس است.( ناظم الاطباء ). نوعی درخت است ، شکوفه آن چون خیری و دانه اش همچون عدس. ( از اقرب الموارد ). گیاهی است کأنه من رقته شبیه بالرتیم ، شکوفه آن مانند خیری است و ثمر آن مانند عدس ، دو درم از ثمر آن مقیی است قوی و آشامیدن عصاره آن بر ناشتا برای اخراج انواع کرم شکم و جنین مرده و ادرار و بول بقوت و عرق النسا نافع و همچنین احتقان بر نقوع آن با آب دریا و فروبردن بیست ویک دانه آن بر ناشتا انواع دمامیل را نافع. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ). درختی است در بادیه. ( مهذب الاسماء ) ( از نزهةالقلوب ). بلغت عربی نباتیست سفید و سیاه ، و سیاه او را شاخه های زیاد بر زرعی و بی برگ و صلب و مانند ریسمان بر چوبها توان بست و گلش زرد و ثمره اش مثل لوبیا و دانه او مثل عدس ، و قسم سفید او را ثمره و گل و شاخ مانند قسم سیاه و رنگ شاخه های اوسفید است. ( از تحفه حکیم مؤمن ). و رجوع به تذکره ٔداود ضریر انطاکی ص 171 و مخزن الادویه و مفردات ابن بیطار شود. طاووسی اسپانیولی. ( فرهنگ فارسی معین ). || مأخوذ از تازی بمعنی رشته :
موش در منقار زاغ و چغز هم
در هوا آویخته پا در رتم .
مولوی.
|| ( ع ص ، اِ ) توشه دان پر. || راه روشن. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ) ( از اقرب الموارد ). || کلام پوشیده و خفی که به فهم نیاید، و از آن است حدیث : فی کل شی صدقة حتی فی بیانک عن الرتم. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ).سخن پوشیده. ( از اقرب الموارد ). || نیک شرم و حیا. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). شرم و حیای تام. ( از اقرب الموارد ). || عیبی است در یاقوت و آن شوخی باشد مانند گل. ( از نخب الذخائر سنجاری ص 7 ).بیشتر بخوانید ...