راه هرمی

راه هرمی ( به انگلیسی: Pyramidal tract ) بخشی از دستگاه هرمی[ ۱] به نام راه قشری طناب نخاعی است که در کنترل ارادی بسیاری از حرکات بدن نقش دارد. راه قشری طناب نخاعی، راه قشری بصل نخاع و راه های خارج هرمی جزو نورون حرکتی فوقانی هستند. مسیر اصلی راه هرمی به سمت طناب نخاعی بوده که به نورون های حرکتی تحتانی آلفا و گاما و نورون های واسطه ای طناب نخاعی ختم می شوند. راه هرمی با تأثیر بر اعمال نورون های طناب نخاعی، عضلات اندامهای فوقانی، تحتانی و تنه را کنترل می کند. این مسیر حرکتی نزولی از قشر مغز به سمت طناب نخاعی، نقش مهمی در حرکات انتهایی اندام ها جهت فعالیت های ظریف ایفا می کند. در حقیقت فعالیت های ارادی توسط مغز از طریق راه هرمی به طناب نخاعی اعمال می گردد. البته کنترل حرکتی نتیجه ی هماهنگ و روابط متقابل بین قشر مغز و سایر نواحی دستگاه عصبی است.
راه هرمی یک مسیر حرکتی طولانی در دستگاه عصبی مرکزی است که منشاء آن ها از چند ناحیه در قشر مغز[ ۲] است. این مناطق عبارتند از:
• ناحیه چهار برودمن: این قسمت همان ناحیه حرکتی اولیه[ ۳] است که بیشترین میزان مبدأ راه هرمی را تشکیل می دهد ( حدود 80% ) . ناحیه ی حرکتی اولیه ( ناحیه ی چهار برودمن از نظر فیزیولوژیست ها ) دارای سلول های درشت بتز[ ۴] ( Betz ) است.
• ناحیه شش برودمن: شامل دو ناحیه پیش حرکتی[ ۵] ( حرکتی ثانویه ) و منطقه ی حرکتی تکمیلی[ ۶] است.
• نواحی حسی یک، دو، سه و پنج برودمن.
تعداد کل فیبرهای راه هرمی بیش از یک میلیون فیبر عصبی است. سلول های درشت بتز ( Betz ) در ناحیه ی حرکتی اولیه قرار دارند که در راه هرمی شرکت می کنند. البته تمام سلول های این ناحیه از نوع بتز نیست بلکه فقط 3% کل فیبرهای راه هرمی از این نوع سلول است. بنابراین باید توجه داشت که 97% فیبرهای راه هرمی، قطری کمتر از سلول های درشت بتز دارند.
راه قشری طناب نخاعی که از قشر مغز مبدأ می گیرد، مسیرش را به سمت مغز میانی، پل مغزی و پیاز طناب نخاعی ( بصل الطناب نخاعی ) ادامه می دهد. در ناحیه تحتانی پیاز طناب نخاعی حدود 80% الی 85% فیبرها تقاطع می کنند و به سمت مقابل می روند که به این راه هرمی در ادامه مسیرش به طرف طناب نخاعی، راه قشری طناب نخاعی جانبی[ ۷] می گویند. بقیه ی فیبرهای راه هرمی ( 15% الی 20% ) که در پیاز طناب نخاعی تقاطع نمی کنند، مسیرشان را به طرف طناب نخاعی ادامه می دهند و در بخش های طناب نخاعی مربوطه تقاطع می کنند. این قسمت اخیر راه هرمی که در طناب نخاعی تقاطع می کنند، راه قشری طناب نخاعی جلویی[ ۸] نامیده می شود. راه هرمی ( راه قشری طناب نخاعی جانبی و جلویی ) درنهایت به نورون های واسطه ای، نورون های حرکتی آلفا و گاما ختم می شوند. بدین ترتیب، راه هرمی کنترل اعمال حرکتی ارادی را برعهده دارد.