راه آهن سراسری ایران. نخستین بار در نامۀ ناپلئون سوم امپراتور فرانسه به ناصرالدین شاه و پس از بازگشت فرخ خان امین الملک از سفارت فرانسه، سخن از راه آهن رفته و در ۱۲۷۳ وارد مرحلۀ عمل شد، اما به دلایل سیاسی در ۱۸۷۳/۱۲۹۰ق رسماً لغو شد. در ۱۸۷۴/۱۲۹۱ق بارون فون فالکن هاگن، افسر عالی رتبۀ روسی برای گرفتن امتیاز خط آهن جلفا و تبریز اقدام کرد. اما درخلال مذاکرات آشکار شد که وی امتیاز را برای دولت روس علیه دولت عثمانی تقاضا کرده و در نتیجه مذاکرات به سرانجام نرسید. در ۱۸۷۸/۱۲۹۶ق موسیو آلئون فرانسوی امتیاز خط آهن رشت ـ تهران را گرفت، ولی چون دولت ایران نتوانست هفت درصد سود سرمایه را پرداخت یا تضمین نماید، این امتیاز هم به مرحلۀ عمل نرسید. یکی دو سال بعد نیز مستر وینستون، وزیر مختار امریکا موفق شد امتیاز راه آهن بالابلندی را از دولت ایران بگیرد، اما این امتیاز هم به جایی نرسید همان طور که انگلیسی ها درصدد بودند امتیاز راه آهن کارون تا تهران را بگیرند، اما به نتیجه نرسیدند. در ۱۸۸۲/۱۲۹۹ق فایبوس بواتال امتیاز خط راه آهن رشت به تهران را گرفت. این امتیاز خردخرد و به صورت خاصی گرفته شد؛ یعنی ابتدا امتیاز استخراج زغال سنگ فشند و سپس امتیاز خط آهن از فشند تا تهران را گرفت، دولت ایران شرط کرده بود تا باز شدن رودخانۀ ولگا برای تجارت عمومی (۱۳۰۲ق) می بایست خط آهن از تهران به رشت رسیده باشد و همچنین خط آهن فوق از تهران شروع شود. بوآتال با زحمت زیاد کار را آغاز کرد، اما روس ها مانع حمل مال التجارۀ اروپا از طریق قفقاز به ایران شدند و لوازم کار دیگر وارد ایران نشد، درنتیجه خط آهن بوآتال هم دچار وقفه شد. از میان طرح ها و امتیازات راه آهن در ایران، نخست راه آهن حضرت عبدالعظیم (ع) جامۀ عمل به خود پوشید. بوآتال برای ساخت این راه آهن اقدام کرد، ولی آن را به یک شرکت بلژیکی به نام شرکت سهامی بلژیکی راه آهن و تراموای در ایران فروخت. این شرکت راه آهن فوق را در ۱۳۰۵ق به حضرت عبدالعظیم (ع) رساند و افتتاح کرد. ۲۷ سال بعد راه آهن های جلفا ـ تبریز و صوفیان و شرفخانه احداث شدند. در زمان سلطنت رضاشاه ساختمان راه آهن سراسری ایران در ۲۳ مهر ۱۳۰۶ش آغاز و در شهریور ۱۳۱۷خاتمه یافت. در همین سال راه آهن تهران ـ مشهد و تهران ـ تبریز در دست احداث قرار گرفت، اما به سبب جنگ با وقفه روبه رو شد و سرانجام در ۱۳۳۵ راه آهن تهران ـ مشهد و در اسفند ۱۳۳۶ راه آهن تهران ـ تبریز خاتمه یافت. طول خطوط راه آهن ایران در این سال ۴۶۰۰ کیلومتر بود. تعداد تونل های راه آهن سراسری از تهران به شمال ۹۹ تونل و طولانی ترین آن ها تونل گدوک، از تهران به جنوب ۱۳۱ تونل و طویل ترین آن ها تونل شاهی، در مسیر شمال غرب ۴۶ تونل و طویل ترین آن ها تونل ضحاک است. ورسک طولانی ترین پل در خطوط سراسری تهران ـ شمال و پل فلزی کارون در خطوط سراسری تهران ـ جنوب است. راه آهن ایران با برقی شدن خطوط آهن، احداث خط بافق ـ بندرعباس، رایانه ای شدن خدمات راه آهنی و نوسازی ایستگاه های خطوط آهن، از نظر کمی و کیفی دگرگون شده و کلاً خطوط آن به ۵,۴۸۴ کیلومتر رسیده است.
wikijoo: راه_آهن_سراسری_ایران
