راحة الصدور و آیة السرور یا به طور خلاصه راحةالصدور کتابی است در تاریخ آل سلجوق به قلم محمد بن علی بن سلیمان راوندی ملقب به ابن راوندی. تألیف کتاب در سال ۵۹۹ ( قمری ) قمری آغاز شده و در سال ۶۰۳ ( قمری ) به انجام رسیده است. این کتاب از جهت اشتمال بر اطلاعات فراوان تاریخی و اجتماعی و هم از لحاظ سلاست انشاء در شمار معتبرترین و سودمندترین کتب فارسی پیش از حملهٔ مغول به شمار می رود. راوندی در این کتاب پس از مقدمه وارد تحقیق و بحث در دولت سلجوقیان شده و کار آنان را از ابتدا تا پایان کار سنجر به تفضیل آورده است.
... [مشاهده متن کامل]
موضوع کتاب راحة الصدور تاریخ سلاجقه عراق عجم است و شامل دیباچه ای مشتمل بر حمد خدا، نعت رسول وستایش خلفا و همچنین ابوحنیفه کوفی که راوندی پیرو مذهب او بوده بعد به مدح شافعی و سپس کیخسرو پرداخته، در ادامه احوال خود و خاندانش و سبب تألیف کتاب را ذکر می کند و بعد از این مقدمات طولانی، به تاریخ سلطنت سلجوقیان از رکن الدین ابوطالب طغرل بیک محمد بن میکائیل بن سلجوق، با اشاره به احوال سلجوقیان در مقابله با محمود غزنوی و علل خروجشان بر مسعود، تا پایان سلطنت طغرل بن ارسلان می پردازد و در پایان سیمای جامعه عراق را در زمان خوارزمشاهیان تصویر می نماید. به علاوه این کتاب شامل یک ویژگی بارز نیز می شود و آن اینکه از اتابکان عراق و آذربایجان نیز سخن به میان آمده است که به اهمیت مداقه در این کتاب افزوده. آخر کتاب هم شامل پاره ای فصول ضمیمه است در موضوعات مختلف که با موضوع کتاب دور و بی مناسبت به نظر می رسد چنان که فصل هایی را در آداب منادمت، شطرنج، شراب، مسابقه و تیراندازی و شکار و فصلی با عنوان فی معرفة اصول الخط من الدائرة و النقط و فصلی دیگر با نام فی الغالب و مغلوب بی هیچ ربطی اضافه نموده است.
اگر چه متن این کتاب از متون فاخر شمرده شده و از آن در میان شاهکارهای نثر فارسی نام برده شده است اما راوندی از اشعار و امثال فارسی و عربی، احادیث، کلمات قصار و مواعظ حکما و برخی از قصاید خود در مدح کیخسرو در بسیاری جاها بدون مناسبت استفاده کرده چنان که این اطاله کلام در پند واندرز رشته حکایت تاریخی را قطع می کنند. به نظر می رسد دلیل این تکلف در نثر کتاب، ویژگی های نثرنویسی دوران مؤلف بوده باشد چنان که در دوره سلجوقیان و پس از آن، نثر نویسان با تأثیرپذیری از آراستگی سبک عراقی که بر اثر تفوق جویی دانش آموختگان مدارس در مقابل سادگی سبک خراسانی به وجود آمده بود دست به صنعت پردازی ادیبانه می زدند، راوندی نیز به همین منوال در نثر راحة الصدور با وجود اینکه که موضوعی تاریخی دارد، متکلفانه و مصنوع سخن گفته است. همین تطاول و اضافات بی مناسبت سبب آن شده تا با وجود اینکه راوندی مؤکداً خواسته تا کتاب خلاصه نشود، این کتاب دو بار به صورت شایسته ای با حذف اضافات به اختصار درآمده. بار اول در رساله ای با نام رساله در تاریخ سلجوقیه که اختصارکننده و تاریخ اختصار آن معلوم نیست در پایان کتاب تاریخ جهانگشای جوینی به تصحیح محمد قزوینی به چاپ رسیده و بار دوم به صورت کتاب العراضة فی الحکایة السلجوقیه که محمد بن محمد بن عبدالله بن النظام الحسینی یزدی ( متوفی ۷۴۳ه ) وزیر سلطان ابوسعید بهادر خان، آخرین پادشاه مغول ایران ( ۷۱۷–۷۳۶ه. ق ) در حدود سال ۷۱۱ آن را تلخیص نموده.
... [مشاهده متن کامل]
موضوع کتاب راحة الصدور تاریخ سلاجقه عراق عجم است و شامل دیباچه ای مشتمل بر حمد خدا، نعت رسول وستایش خلفا و همچنین ابوحنیفه کوفی که راوندی پیرو مذهب او بوده بعد به مدح شافعی و سپس کیخسرو پرداخته، در ادامه احوال خود و خاندانش و سبب تألیف کتاب را ذکر می کند و بعد از این مقدمات طولانی، به تاریخ سلطنت سلجوقیان از رکن الدین ابوطالب طغرل بیک محمد بن میکائیل بن سلجوق، با اشاره به احوال سلجوقیان در مقابله با محمود غزنوی و علل خروجشان بر مسعود، تا پایان سلطنت طغرل بن ارسلان می پردازد و در پایان سیمای جامعه عراق را در زمان خوارزمشاهیان تصویر می نماید. به علاوه این کتاب شامل یک ویژگی بارز نیز می شود و آن اینکه از اتابکان عراق و آذربایجان نیز سخن به میان آمده است که به اهمیت مداقه در این کتاب افزوده. آخر کتاب هم شامل پاره ای فصول ضمیمه است در موضوعات مختلف که با موضوع کتاب دور و بی مناسبت به نظر می رسد چنان که فصل هایی را در آداب منادمت، شطرنج، شراب، مسابقه و تیراندازی و شکار و فصلی با عنوان فی معرفة اصول الخط من الدائرة و النقط و فصلی دیگر با نام فی الغالب و مغلوب بی هیچ ربطی اضافه نموده است.
اگر چه متن این کتاب از متون فاخر شمرده شده و از آن در میان شاهکارهای نثر فارسی نام برده شده است اما راوندی از اشعار و امثال فارسی و عربی، احادیث، کلمات قصار و مواعظ حکما و برخی از قصاید خود در مدح کیخسرو در بسیاری جاها بدون مناسبت استفاده کرده چنان که این اطاله کلام در پند واندرز رشته حکایت تاریخی را قطع می کنند. به نظر می رسد دلیل این تکلف در نثر کتاب، ویژگی های نثرنویسی دوران مؤلف بوده باشد چنان که در دوره سلجوقیان و پس از آن، نثر نویسان با تأثیرپذیری از آراستگی سبک عراقی که بر اثر تفوق جویی دانش آموختگان مدارس در مقابل سادگی سبک خراسانی به وجود آمده بود دست به صنعت پردازی ادیبانه می زدند، راوندی نیز به همین منوال در نثر راحة الصدور با وجود اینکه که موضوعی تاریخی دارد، متکلفانه و مصنوع سخن گفته است. همین تطاول و اضافات بی مناسبت سبب آن شده تا با وجود اینکه راوندی مؤکداً خواسته تا کتاب خلاصه نشود، این کتاب دو بار به صورت شایسته ای با حذف اضافات به اختصار درآمده. بار اول در رساله ای با نام رساله در تاریخ سلجوقیه که اختصارکننده و تاریخ اختصار آن معلوم نیست در پایان کتاب تاریخ جهانگشای جوینی به تصحیح محمد قزوینی به چاپ رسیده و بار دوم به صورت کتاب العراضة فی الحکایة السلجوقیه که محمد بن محمد بن عبدالله بن النظام الحسینی یزدی ( متوفی ۷۴۳ه ) وزیر سلطان ابوسعید بهادر خان، آخرین پادشاه مغول ایران ( ۷۱۷–۷۳۶ه. ق ) در حدود سال ۷۱۱ آن را تلخیص نموده.
