رابطه قاعده درء با اصول دیگر

[ویکی فقه] در این مبحث به رابطه قاعده ی درأ با بعضی از اصول و قواعد فقهی مشابه پرداخته می شود.
در تقسیم بندی شبهات گفته شد که گاهی شبهه در عنصر مادی ، گاهی در عنصر معنوی و در مواردی نیز در عنصر قانونی جرم مطرح می شود. چنانچه قاعده ی درأ بر مبنای شبهه در عنصر مادی یا معنوی باشد این قاعده هیچ رابطه ای با برائت ندارد؛ زیرا اصل برائت منحصرا برای برداشتن تکلیف است؛ آن هم در زمانی که حکم واقعی الهی مجهول باشد؛ اما اگر جریان قاعده ی مورد بحث بر اساس شبهه در عنصر قانونی جرم باشد، با قاعده ی برائت وحدت مجرا پیدا می کند.
← تفاوت قاعده درإ با برائت
اصل احتیاط نیز در برخی موارد با قاعده ی مورد بحث وحدت مجرا پیدا می کند. این حالت در شبهات مربوط به عنصر مادی و عنصر معنوی جرم صادق است. در این نوع شبهات که مجازات از متهم برداشته می شود، با اصل احتیاط نزدیکی پیدا می کند؛ بدین صورت که هرگاه قاضی تردید می کند که آیا متهم مرتکب عمل ممنوعی شده است یا خیر یا اینکه آیا مرتکب در انجام عمل غیر قانونی، قصد و عمد داشته است یا خیر و یا اینکه آیا مرتکب در انجام عمل غیر قانونی، قصد و عمد داشته است یا خیر، به مقتضای اصل احتیاط نسبت به حفظ جان و عرض مسلمان ، باید مجازات از متهم برداشته شود.البته هر مکلفی نیز بر اساس اصل احتیاط، در برخورد با مسائل مشتبه باید احتیاط نماید، شبهات را مرتکب نشود؛ اما این بحث و اینکه آیا این احتیاط لازم است یا خیر، بحث دیگری است که در اصول باید مطالعه شود. در اینجا بحث در مسأله سقوط مجازات از ناحیه قاضی است؛ زیرا اختیار اجرای مجازات و برداشتن آن به دست اوست که در مواردی بر اساس اصل احتیاط، مجازات را از متهم ساقط می کند.
← جریان اصل احتیاط از سوی قاضی
۱. ↑ وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، ج ۱۸، ص ۳۳۶، باب ۲۵، کتاب الحدود
...