رئیس الکتاب

در نظام اداری امپراتوری عثمانی به سرپرست منشیان، رئیس الکُتّاب گفته می شد. رئیس الکتاب ریاست مجلس عدل و دیوان همایون را برعهده داشت. [ ۱] به رئیس الکتاب، رئیس افندی هم می گفتند.
با اجرای تنظیمات در ۱۲۵۲ ( ۱۸۳۶ میلادی ) در تشکیلات باب عالی سمت رئیس الکُتّابی به نظارت خارجیّه تبدیل شد که همان منصب وزارت امور خارجه است. در همان سال سمت کدخدای صدر عالی به نظارت مُلکیّه و یک سال بعد به نظارت داخلیه، دفترداری به نظارت مالیّه تبدیل شد و با این گونه اصلاحات، باب عالی شکل دیگری یافت. به این ترتیب، رجال بزرگ سابق از قبیل کَهْیابیگ ( رئیس اصناف ) و رئیس الکُتّاب و چاووش باشی که ملتزم رکاب وزیر اعظم بودند به القاب ناظران داخلیّه و خارجیّه و مالیّه ملقّب و همگی از رجال مسئول دولت شدند. [ ۲]
احمد رسمی کتابی به نام سفینة الرؤسا درباره «رئیس الکتّاب» ها نوشته است. [ ۳]
آمدجی منشی مخصوصِ «رئیس الکتاب» بود و مستقیماً زیر نظر وی انجام وظیفه می کرد. واژه آمدجی یا آمده چی به معنای مسئول آمده ها ( رسیده ها، وصول شده ها ) است. تهیّه و تنظیم گزارش کارهای رئیس الکتاب به صدراعظم، ابلاغ فرمان ها و دستورهای صادره از «دیوان همایون» ( دربار ) خطاب به صدراعظم و دیگر مقامات، انجام مکاتبات سرّی و آشکارِ رئیس الکتاب از وظایف مهم آمَدجی بود. [ ۴]
دانستن زبان خارجی برای آمَدجی که در دیدارهای رئیس الکتاب با سفیران خارجی حضور داشت و مذاکرات آنان را یادداشت می کرد، الزامی بود و معمولاً مأمورانِ «ادارهٔ ترجمه» در گزینش ارجحیت داشتند. [ ۵]