رؤیاک

[ویکی الکتاب] معنی رُؤْیَاکَ: رؤیای تو ( رؤیا : در زبان قرآن و حدیث به صحنههائی اطلاق میشود که یک بیننده آن را میبیند ، و غیر او کسی نمیبیند ، خواه در خواب باشد یا بیداری و از ماده رؤیت به معنای دیدن است )
ریشه کلمه:
رئی (۳۲۸ بار)
ک (۱۴۷۸ بار)

آن چه شخص در خواب ببیند . یعنی آن چه در خواب دیده‏ای بر برادرانت مگو، تو را حیله می‏کنند. رؤیا از مصادیق رأی است و چون شخص چیزی را در خواب می‏بیند لذا آنرا رؤیا گفته‏اند از اینجاست که لغت نویسان عرب رؤیا را آن چه شخص در خواب رؤیت می‏کند گفته‏اند. این کلمه شش بار در قرآن مجید آمده است: یوسف:5،43،100 - اسراء:60 - صافات 105 - فتح:27. 1- خواب حضرت یوسف است که دید: یازده ستاره و آفتاب و ماه به او سجده می‏کنند و چون در مصر به مقام بزرگ رسید، پدر و مادر و یازده برادرش وقت ورود به مصر او را تعظیم کردند. تفصیل آن در سوره یوسف است. 2- خواب پادشاه مصر است که چنین نقل شده «وَ قَالَ الْمَلِکُ اِنّی اَری سَبْعَ بَقَراتٍ سِمانٍ...» یعنی: پادشاه مصر گفت: گاو فربه را هفت گاو لاغر می‏خورند و هفت خوشه سبز و هفت خوشه خشک می‏بینم اب بزرگان قوم اگر علم خواب می‏دانید مرا از تعبیر آن خبر دهید. گفتند مشتی خواب‏های پریشان است و ما به تعبیر چنین خواب‏ها دانائی نداریم... و چون در زندان این خواب را به حضرت یوسف گفتند:فرمود: هفت سال بقرار عادت زراعت کنید و آن چه درو کردید جز کمی که می‏خورید همه را در خوشه ذخیره نمائید پس از آن هفت سال قحطی پیش آید سال‏های قحطی، ذخیره شده را می‏خورند (در عرض هفت سال قحطی انبار شده‏های قبلی را می‏خورید) و چون هفت سال قحطی بگذرد سال دیگری که دارای آسایش و فراوانی است می‏آید (سوره یوسف:43-49). تفاوت این خواب با خواب یوسف آن است که او یک دفعه خواب دید ولی پادشاه بارها آن خواب را دیده است جمله «اِنّی اَری‏...» مفید استمرار است یعنی من پیوسته چنین می‏بینم به نظر می‏آید که پاه مصر چندین شب متوالی آن خواب را دیده تا به مقام تعبیر آمده و اگر یکبار دیده بود شاید اهمّیت نمی‏داد. 3- خواب حضرت ابراهیم «علیه السلام» است درباره سربریدن فرزندش اسمعیل که در «ابراهیم» مفصلاً ذکر شد و در آن جمله . روشن می‏کند که حزت ابراهیم بارها آن خواب را دیده و در اثر تکرار خواب متوجّه شده که در آن دستور خداوندی است. درباره حضرت رسول «صلی اللّه علیه و آله» سه خواب در قرآن مجید آمده است. 1- درباره جنگ بدر که حضرت کفّار مکه را در خواب دید کم و ناچیزاند و به اصحاب خی داد لذا در جنگ دلگرم شدند . از این آیه روشن می‏شود که خداوند کفّار را در خواب به آن حضرت ناچیز و کم نشان داده و اگر زیاد نشان می‏داد و او به یاران خود می‏فرمود از کثرت آنها می‏ترسیده و گرفتار تفرق و منازعه می‏شدند. و در شروع جنگ یک رأی نمی‏شدند. ملاحظه آیات سوره انفال نشان می‏دهد که فتح در جنگ بدر بیشترش از مسیر عادی نبوده بلکه خوابست خدا بوده است از جمله خوابی که گذشت. 2- آن حضرت در خواب دید که مسلمانان داخل مسجدالحرام شدند. این خواب را به اصحاب خویش باز گفت مسلمانان از آن شاد شدند و گمان کردند که در آن سال داخل خواهند شد و چون از حدیبیّه برگشتند منافقان گفتند: کو آن خواب که دیده بود ما نه به مسجدالحرام داخل شدیم و نه حلق رأس و نه تقصیر (از اعمال مخصوص کج) کردیم؟ خدا این آیه را نازل فرمود . یعنی البته خدا را آشکار ساخت که داخل مسجدالحرام می‏شوید اگر خدا بخواهد در حالی که از شرّ مشرکان ایمن هستید و در حالی که سر می‏تراشید و تقصیر می‏کنید و از اهل شرک نمی‏ترسید سال بعد مسلمانان با ایمنی وارد مسجدالحرام شده و اعمال به جای آوردند. 3- خوابی که آن حضرت درباره شجره ملعونه دیدند . ظاهر آنست که «اَلْشَّجَرَةَ» عطف است بر «الرُّؤْیا» در آن صورت معنی آیه چنین است: رؤیائی را که بر تو نمودار کردیم و همچنین درخت ملعون در قرآن را امتحانی بر مردم قرار دادیم. آنها را می‏ترسانیم ولی تخویف ما جز طغیان نمی‏افزاید. علی هذا رؤیا و شجره ملعونه هر دو یکی است و آن حضرت در خواب شجره ملعونه را دیده است و خدا فرموده که آن امتحانی است بر مردم. از جمله «مَلّعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ» روشن است که این شجره در قرآن مورد لعن است ولی در قرآن درختی که مورد لعنت باشد نیست و شجره زقوم که حال آن در سوره صافات آیه 62 به بعد و حم دخان آیه 43 به بعد آمده در قرآن مورد لعن نیست. پس لابد مراد ازشجره ملعونة یک نسل و خانواده مخصوص از بشر است زیرا اطلاق شجرة بر نسل و خانواده شایع و معمول است از شجره مبارکه است یعنی از اصل مبارک است و در زبان رسول خدا «صلی اللّه علیه و آله» زیاد آمده که «اَنَا وَ عَلّیٌ مِن شَجَرَةٍ واحِدَةٍ». اشخاصی که در قرآن مورد لعنت واقع شده عبارت اند از: کفّار . و شیطان . و منافقان و نیز آنان که رسول را اذیّت می‏کنند احزاب :57. و نیز مشرکان فتح:6. و کسانی که بیّنات و احکام خدا را کتمان می‏کنند بقره:159. و همچنین ستمکاران مورد لعن خدا هستند . خانواده ملعون در قرآن باید یکی از نامبردگان فوق باشد. دقّت نشان می‏دهد که مراد از شجره ملعونه قومی از منافقان هستند که در میان مسلمین ریشه میدوانند یا به نسل و یا به عقیده و مسلک خود و یا با هر دو و سبب فتنه و اضلال اهل اسلام می‏گردند (در تفسیر این آیه از المیزان استفاده شده است.) اما از لحاظ روایات، ناگفته نماند در بسیاری از روایات فریقین آمده که آن حضرت بنی امیّه را به صورت میمونها دید که در منبر او بالا و پائین می‏روند برای نمونه به روایات زیر توجّه شود. عیاشی در تفسیر آیه ما نحن فیه از امام باقر «علیه السلام» روایت کرده که فرمود «وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتی اَرَیْناکَ اَلا فِتْنَتَةً» تا در آن فتنه سرگردان باشند «وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُنَةَ فِی القُرآنِ» یعنی بنی امیّه. و نیز از عمران و محمد بن مسلم نقل کرده که از آن حضرت (ظاهر" امام صادق «علیه السلام») پرسیدیم از قول خدا «وَ ما جَعَلْنا الرُّؤْیَا الَّتی اَرَیْناکَ» فرمود: رسول خدا «صلی اللّه علیه و آله» مردانی را بر منابر دید که مردم را گمراه می‏کنند: رزیق و زفر (مقصود اول و ثانی است) و قول خدا «وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرآنِ» فرمود: آنها بنی امیّه‏اند. و در روایات دیگر از عبدالرحیم قیصر از حضرت باقر «علیه السلام» نقل کرده «وَ مَا جَعَلْنَا الرُّیَ‏ا الَّتی اَرَیناکَ» فرمود: به آن حضرت مردانی از بنی تیم وعدی بر منابر نشان داده شد که مردم را از راه به عقب بر می‏گرداندند. گفتم «وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فی القُرآنِ» یعنی چه؟ فرمود آنها بنی امیه‏اند... چند روایت دیگر نیز در عیاشی نقل شده و این روایت و نظائر آنها در مجمع و بحار و تفسیر برهان و صافی نیز نقل شده است. به موجب سه روایت فوق رؤیای آن حضرت غیر از شجره ملعونه استو رؤیا درباره اوّلی دوّمی و شجره ملعونه درباره بنی امیّه است. غلی هذا معنی آیه چنین می‏شود: ما آن رؤیا را که بر تو نمودار کردیم و نیز شجره لعنت شده را امتحان قرار دادیم... این سخن با ظاهر آیه بیشتر می‏سازد. علّامه رحمه اللّه در ج 8 الغدیر ص‏247 به بعد فصلی تحت عنوان بنی امیّه در قرآن باز کرده و احادیثی از کتب اهل سنت جمع آورده و از جمله از در منثور سیوطی و تفسیر شوکانی و غیره نقل کرده عایشه به مروان بن حکم گفت: از رسول خدا «صلی اللّه علیه و آله» شنیدم به پدر و جدّ تو ابی العاص بن امیّه می‏گفت ک شمائید شجره ملعونه در قرآن. و این که در روایت بعضی از اهل سنت از جمله صحیح بخاری، اسباب النزول واحدی، تفسیر ابن کثیر و غیره آمده که مراد از رؤیا اسراء آن حضرت است از مکه به مسجد اقصی و مراد از شجره ملعونه زقّوم است درست نیست زیرا درخت زقوم در قرآن لعنت نشده و اسراء خواب نبوده بلکه در بیداری واقع را اختیار کرده و حدیث دیگر را ضعیف خوانده است تا مبادا بر بنی امّه جسارت شده باشد به کتابهائیکه در فووق نام برده‏ایم رجوع کنید. آیاتی که درباره رؤیا از قرآن مجید نقل شد دلالت دارند بر آن که رؤیا از آینده خبر می‏دهد خواه رؤیای پیامبران باشد یا غیر آنها چنان که از رؤیای پادشاه مصر روشن گردید. روایات زیادی درباره رؤیا و احکام آن وارد شده طالبان تفصیل به کتاب دارالسلام تألیف محدّث نوری رحمه اللّه رجوع کنند.