ذلل

[ویکی الکتاب] معنی ظُّلَلِ: سایبانها (جمع ظُلَّة )
تکرار در قرآن: ۲۴(بار)
ذلّ (بضم اول) و ذلّة (به کسراول) به معنی خواری و ضّد عزّت است (صحاح - قاموس). ذلّ (به کسر اول) به معنی رام شدن است چنانکه در صحاح گوید و ذلیل شخصی است که آشکار خوار باشد و ناقه ذلول شتر رام است. در قاموس گوید: ذّل با ضم و گاهی با کسر آید و به معنی نرمی است راغب می‏گوید: ذلّ با ضمّ آنست که از روی قهر باشد و با کسر آنست که بعد از سختی و چموشی باشد. قول صحاح با استعمال قرآن بیشتر می‏سازد. ، یعنی پیش از آن که ذلیل و خوار گردیم از آیات تو پیروی کنیم. ، ، یعنی در حکومت شریک و از ذلت یاری نداشته است و ذلیل و خوار نبوده که حاجت بولّی داشته باشد. ، به آنها از پروردگارشان غضب و خواری می‏رسد در زندگی دنیا. کلمه ذلّة هفت بار در قرآن آمده است. * «اذلة» جمع ذلیل است بمعنی خواران مثل ، عزیزان اهل آن را ذلیل می‏کنند و مثل ، و نیز جمع ذلول آمده به معنی رام‏ها و نرم‏ها نحو ، یعنی: بر مؤمنان نرم و رام و بر کفار عزیز و تنداند. چنان که ذلل (بر وزن عنق) نیز جمع ذلول است مثل ، به عقیده مجاهد «ذللاً» صفت «سبل» و حال است از آن. یعنی: به راه‏های خدایت وارد شو در حالی که آسان و رام‏اند و از دیگری نقل شده که صفت «اَلنَّحْل» است. در این صورت جمع آمدن، ظاهراً برای آن باشد که از نحل جنس مراد است. اذّل اسم تفیضل ذلّت است نحو ، یعنی: عزیزتر حتماً ذلیل‏تر را از مدینه بیرون می‏کند. این سخن عبداللّه ابی است لعنه اللّه . یعنی آن که با خدا و رسول مخالفت می‏کنند آنها در ردیف ذلیل‏ترانند. * ، آل عمران:112، درباره این دو آیه در «حبل» بطور تفصیل سخن گفته‏ایم. * ، یعنی او کسی است که زمین را برای شما آرام گردانید پس در شانه‏های آن راه بروید و از روزی خدا بخورید. با آیه فوق به حرکت زمین استدلال کرده‏اند زیرا ذلول مرکوبی را گویند که چموش نیست و آرام است و حرکت می‏کند و در مرکوب حرکت ملحوظ است. این در صورتی است که ذلول فقط به مرکوب گفته شود در نهج البلاغه خطبه 31 آمده «یَرْکَبُ الصَّعْبَ وَ یَقُولُ هُوَ الذَّلُولُ» و نیز در قرآن آمده . در کتاب آغاز و انجام جهان از کلمه مناکب که به معنی شانه‏ها است استدلال شده به کرویّت زمین. این استدلال کاملاً صحیح است زیرا رفتن در شانه‏های زمین در صورتی صحیح است که همه جای آن شانه‏های آن باشد و آن در صورتی است که کروی باشد چنان که با تأمل روشن خواهد شد. * ، یعنی: چهارپایان را بر آنها رام کردیم ، یعنی چیدن میوه‏های بهشت بر آنها رام و سهل شده است.