ذره

[ویکی الکتاب] معنی ذَرَّةٍ: چیز بسیار ریز- دانههای ریز غبار ، که در شعاع آفتاب دیده میشود -مورچههای ریز
معنی ضَرُّهُ: ضررش
معنی مَا یَعْزُبُ: پوشیده نیست - دور نیست - حاضر است (کلمه عزوب که فعل مضارع یعزب از آن گرفته شده به معنای غیبت و دوری و خفاء است ومنظور از عبارت "وَمَا یَعْزُبُ عَن رَّبِّکَ مِن مِّثْقَالِ ذَرَّةٍ فِی ﭐلْأَرْضِ وَلَا فِی ﭐلسَّمَاءِ "این است که :همه اشیاء عالم نزد خدای...
ریشه کلمه:
ذرر (۳۸ بار)

برای «ذرّة» نیز در لغت و کلمات مفسران، تفسیرهای گوناگونی ذکر شده است که گاه به معنای مورچه کوچک، گاه گرد و غباری که وقتی دست را بر زمین بگذاریم و برداریم به آن می چسبد و گاه به معنای ذرات بسیار کوچک غبار که در فضا معلق است و به هنگامی که آفتاب از روزنه ای به اطاق تاریک می تابد آشکار می گردد، تفسیر شده است. می دانیم که امروز کلمه «ذرّه» را به «اتم» نیز اطلاق می کنند و «بمب اتمی» را «اَلْقُنْبُلَةُ الذَّرِّیَّة» می گویند. «اتم» به قدری کوچک است که نه با چشم عادی قابل مشاهده است و نه با دقیق ترین میکروسکوپ ها، و تنها آثار آن را مشاهده می کنند، و حجم و وزن آن با محاسبات علمی قابل سنجش است; و به قدری کوچک است که چند میلیون واحد آن، روی نوک سوزنی جای می گیرد! مفهوم ذره هر چه باشد، منظور در اینجا کوچک ترین وزن ها است.
مورچه‏های ریز. اجزاء بسیار ریز غبار که در شعاع آفتاب دیده می‏شوند. مفرد آن ذره است مجمع البیان ذیل آیه 40 نساء آن را مورچه قرمز ریز که بزحمت دیده می‏شود و کوچکترین مورچه‏هاست گفته و اجزاء غبار را بقول نسبت می‏دهد. ولی اقرب الموارد هر دو را نقل کرده است صحاح نیز معنی اولی آن را مورچه ریز آورده است، همچنین است قول قاموس . در نهج البلاغه خطبه 176 در وصف باری تعالی آمده «لا یَعْزُبُ عَنْهُ قَطْرُ الْماءِ... وَ لا مُقیلُ الذَّرِّ فی اللَّیلَةِ الظَّلماءِ» یعنی شماره قطرات آب و محل استراحت مورچگان ریز در شب تاریک بر او مخفی نمی‏ماند. و در خطبه 163 آمده «سُبحانَ مَن اَدْمَجَ قَوائِمَ الذَّرَةِ وَ الهَ‏مَجَةِ» یعنی منزه است آن که دست‏ها و پاهای مورچه ریز است. عرب چیزهای کوچک را به آن قیاس می‏کند. مثقال بمعنی سنگینی است یعنی هر که به سنگینی مورچه ریز خیر یا شر انجام دهد آن را خواهد دید. این کلمه مجموعاً شش بار در قرآن مجید بکار رفته و در همه آنها مقرون به کلمه مثقال است.

ذره ( به انگلیسی: particle ) ، مقدار بسیار جزئی ( تکه ) یا کوچک ترین یا بخش گسستهٔ نسبتاً کوچکی از ماده است[ ۱] در علوم فیزیک، یک ذره جسم کوچکی با جانمایی مشخص است که می توان ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متعددی را مانند حجم یا جرم به آن نسبت داد. [ ۲] حجم ذرات گستره بسیار زیادی دارد، از ذرات زیر اتمی مانند الکترون تا ذرات میکروسکوپی مانند اتم یا مولکول تا ذرات ماکروسکوپی مانند پودر و مواد ریزدانه‏ ای. همچنین از ذرات می توان برای مدل سازی علمی از اشیای بزرگتر مانند حرکت انسان ها در بین جمعیت یا حرکت اجرام آسمانی، استفاده کرد.
در مکانیک، منظور از ذره، جسمی است که برای مدل سازی آن بتوان از ابعاد آن صرف نظر کرد و تنها برای آن جرم در نظر گرفت. در نتیجه، دوران برای ذره، بی معنی است و هر ذره در فضا، تنها ۳ درجهٔ آزادی ( امکان جابجایی در ۳ راستا ) دارد. ذره می تواند به بزرگی کوارک در یک چاه کوانتومی یا به اندازهٔ خورشید در کهکشان راه شیری باشد؛ یعنی اگر برای بررسی حرکت خورشید، ابعاد آن تأثیری نداشته باشد و از دوران آن صرف نظر شود، به صورت ذره مدل می شود؛ بنابراین محدودهٔ علوم و تکنولوژی هایی که بر روی ذرات مطالعه می کنند، از اخترفیزیک تا فیزیک انرژی بالا متغیر است.
در مهندسی مواد اندازهٔ ذرات رایج ترین مواد صنعتی در محدودهٔ ۵۰ نانومتر تا ۰٫۱سانتی متر است. اما اندازه هایی به بزرگی ۱۰سانتی متر نیز در دیرگدازهای ریخته گری و بتون و همچنین اندازه هایی به کوچکی ۵ نانومتر نیز در برخی از مواد تهیه شده به روشهایی شیمیایی مشاهده شده است. این دامنهٔ اندازهٔ ذرات از شن های درشت تا اندازهٔ ویروس ها متغیر است.