دیکتاتوری پرولتاریا

استبداد پرولتاریا[ ۱] یا دیکتاتوری پرولتاریا، اصطلاحی مارکسیستی است که برای اولین بار به سال ۱۸۷۵ توسط کارل مارکس و در کتاب «نقد برنامه گوتا» ظاهر شد. مارکس این عبارت را در برابر «دیکتاتوری بورژوازی» به کار می برد و می گوید که جوامع دموکراتیک حال حاضر، جز دیکتاتوریِ طبقه متوسط، قانون گذار و مالک چیز دیگری نیستند. دیکتاتوری پرولتاریا حکومت دورهٔ انتقالی بین جامعهٔ سرمایه داری و جامعهٔ کمونیستی است. دوره ای که به روایت مارکس «در آن دولت نمی تواند چیزی جز دیکتاتوری انقلابی پرولتاریا باشد. » منظور از این اصطلاح تمرکز قدرت در دست پرولتاریا و حمایت بی چون و چرا از طبقات پایین، کارگران و کشاورزان است. در عین حال که از خرده زمین دارانی که روی زمین خود کار می کنند ( و استثمارکننده یا اجاره دهنده نیستند ) نیز حمایت شود. این معنا، جز معنای غالبی است که از کلمه «دیکتاتوری» برداشت می شود. محمدرضا نیکفر فیلسوف سیاسی معتقد است که معنی دیکتاتوری پرولتاریا در ادبیات مارکس، به هژمونی طبقه کارگر دلالت دارد و نه مفهوم دیکتاتوری در ادبیات سیاسی امروزی. مارکس و همچنین لنین، دولت کمون پاریس را اولین دیکتاتوری پرولتاریای جهان می دانند.

اصطلاحی مارکسیستی در اشاره به نوعی دیکتاتوری انقلابی که پس از پیروزی انقلاب سوسیالیستی و در جریان گذار از سرمایه داری به کمونیسم استقرار می یابد. در اتحاد جماهیر شوروی حکومت کمونیستی، که از ۱۹۱۷ تا تصویب قانون اساسی استالین در ۱۹۳۶ بر سر کار بود، رسماً دیکتاتوری پرولتاریا خوانده می شد.