دیوان نیر

[ویکی نور] دیوان نیر، تألیف میرزا محمدتقی حجةالاسلام، متخلص به «نیّر» است. دیوان نیر مشتمل بر مجموعه اشعار وی در رابطه با امام حسین(ع) و عاشورا در قالب های مختلفی مثل مثنوی، ترکیب بـند، قصیده و غزل است. حجةالاسلام، بیشتر با اثر گران سنگ و پربـارش «آتـشکده» شناخته شده است و به جرأت می توان گفت که آتشکده - به ویژه ترکیب بند بلند آن - شاهکار قلمی نیّر تبریزی است.
کتاب با مقدمه تحقیقی ارزشمندی از ناشر آغاز شده است. پس از آن متن اشعار با مثنوی آتشکده شروع و به تفکیک ترکیب بندها، قصیده ها، غزلیات و... ادامه یافته است.
مقدمه کتاب با مطلبی در رابطه با مرثیه سرایی آغاز شده است. در اصطلاح، شعری را مرثیه گویند که در ذکر مصائب و شرح شهادت پیشوایان دین به ویژه حضرت سیدالشهدا (ع) و شهیدان و پاک باختگان واقعه کربلا سروده شود .
عزاداری توسط انبیای الهی، خاتم انبیا و معصومین(ع)، معرفی شعر و شاعرانی که عشق و معرفت انگیخته آثارشان بوده و در عرصه گاه مرثیه سرایی، گوی سبقت ربوده اند، مانند: محتشم کاشانی، میرزا نورالله بن عبدالوهاب و محمد عابد و نیز زندگی نامه شاعر و معرفی کتابش از دیگر مطالب مقدمه است .
همچنین در مقدمه، معرفی بخش های کتاب به همراه توضیح مختصری آمده است:
آفرینش را چو فتح الباب شد نور احمد مهر عالم تاب شد آغاز شده و با بیت زیر پایان می پذیرد: شکر کاین منظومه مشکین ختام در هزاروسی صدونه شد تمام . آتشکده بـیشتر با دو اثر گران سنگ دیگری که آنها هـم در حـول و حـوش حماسه عاشورا سروده شده اند، مقایسه و سـنجیده مـی شود: یکی «زبدة الأسرار» سروده حسن صفی علیشاه (1251-1316ق) و دیگری «گنجینة الأسرار» سـروده عـمان سامانی (1264-1322ق) . این هر سـه اثـر چنان بـه هـم مـی مانند که بی گمان از یکدیگر تـأثیر پذیـرفته و به استقبال هم رفته اند، اما قرائن و شواهدی که بتواند تقدیم «آتـشکده» را بـه ویژه بر «زبدة الأسرار» ثابت کند، کـافی نبوده، بیشتر مفید احـتمال اسـت. به هرصورت این هـر سـه کتاب در زمان های نزدیک به هم (هر سه در اوائل قرن چـهاردهم قـمری) سروده شده است .