دیوان رسایل

دیوان رَسائل
از دیوان های حکومتی ایران که در ادوار مختلف دیوان انشاء و گاهی طغرا نیز خوانده شده است. این دیوان در قرون اول اسلامی عهده دار تهیۀ اسناد، پیمان نامه ها، احکام تصدی مقامات و دیگر در امور کشوری در سطوح گوناگون بود. در زمان آل بویه نیز این دیوان، مسئولیت کلیه مکاتبات حکام، امرا و دستگاه حکومت را در نقاط مختلف بر عهده داشت. در دوران غزنویان، سلجوقیان، و خوارزمشاهیان نیز دیوان رسائل به مکاتبات اداری و سیاسی حکومت ازجمله ثبت فرمان ها و احکام، ضبط وقایع ولایات، دریافت و ارسال نامه های دولت های همسایه، صدور احکام و غیره می پرداخت. در دورۀ غزنوی، این دیوان مرکز دستگاه اداری حکومت بود و به همین دلیل موارد ثبت شده در سایر دیوان ها به صورت گزارش نیز در این دیوان ثبت می شد و معمولاً ریاست دیوان رسایل را شخص وزیر برعهده داشت. در عهد سلجوقیان این دیوان، نخست بر روند مکاتبات و همۀ فرمان ها و انتصابات مقامات دولتی نظارت داشت و رئیس آن که زیر نظر وزیر انجام وظیفه می کرد طغرایی نامیده می شد. دیوان رسائل در عصر مغول و ایلخانان نیز از مهم ترین دیوان های مملکتی بود و گردآوری و تدوین کلیه فرامین، اسناد سیاسی و اداری و نامه های سلاطین، وزرا و سایر شخصیت های مهم را برعهده داشت. در دوران صفوی نیز دیوان رسایل از قسمت های عمدۀ تشکیلات اداری بود و دیوانی حکومتی محسوب می شد و زیر نظر منشی الممالک فعالیت می کرد.