دیوان بین المللی دادگستری

دیوان بین المللی دادگستری (International Court of Justice)
(معروف به دادگاه جهانی) نهاد قضایی اصلی سازمان ملل متحد. این دادگاه برای ایفای نقش قضایی در درون نظام ملل متحد و نیز قضاوت دربارۀ اختلافات میان دولت ها تشکیل شده، و مقرّ آن در شهر لاهه است. به موجب میثاقِ جامعۀ ملل در ۱۹۲۱، دیوان دائمی بین المللی دادگستری تشکیل شد و تا ۱۹۴۵ به فعالیت خود ادامه داد و ۳۲ رأی ترافعی و ۲۷ رأی مشورتی صادر کرد. منشور ملل متحد در ۱۹۴۵، به جای این دادگاه، دادگاه دیگری موسوم به دیوان بین المللی دادگستری را جانشین کرد. دادگاه اخیر دارای پانزده قاضی است که مدت خدمت هر یک از آنان نُه سال است. آرای دادگاه با رأی اکثریت گرفته می شود، و قضات نیز در سازمان ملل طی رأی گیری هم زمان در شورای امنیت و مجمع عمومی انتخاب می شوند. اسامی نامزدها را گروه های کارشناسان ملی که دولت های شان آن ها را انتخاب کرده اند، ارائه می کنند. از هیچ دولتی بیش از یک قاضی نمی تواند در دادگاه حضور داشته باشد و دادگاهی که طرف دعوای مطرح شده در دادگاه باشد حق نصب یک قاضی ویژه را دارد که فقط در رسیدگی به همان پرونده مشارکت خواهد داشت. قضات می توانند در دعاوی مربوط به دولت های متبوع خویش شرکت کنند، اما چنانچه با پرونده ارتباط شخصی یا در آن نفع شخصی داشته باشند از جلسات دادگاه کنار گذاشته می شوند. دیوان بین المللی دارای دو نوع صلاحیت ترافعی و مشورتی است. دولت ها برای رفع اختلافاتشان می توانند به صلاحیت ترافعی دادگاه متوسل شوند؛ اِعمال صلاحیت ترافعی به رأیی می انجامد که برای طرف های اختلاف الزام آور است و از لحاظ نظری در صورت لزوم می توان از طریق شورای امنیت آن را به اجرا گذاشت. صلاحیت مشورتی، جز دولت ها، در دسترس سازمان های بین المللی هم که از مجمع عمومی ملل متحد اجازه گرفته باشند، قرار دارد؛ اِعمال صلاحیت مشورتی فقط به صدور رأی مشورتی می انجامد. همۀ اعضای سازمان ملل خودبه خود عضو اساسنامۀ دیوان بین المللی دادگستری شناخته می شوند. دولت هایی هم که عضو سازمان ملل نباشند، می توانند اجازۀ امضای اساسنامه را بگیرند. دولت ها می توانند با امضای بندی اختیاری با تسلیم همه یا انواع خاصی از اختلافات خود به دادگاه موافقت کنند یا ممکن است بپذیرند که دعوای مشخصی را نزد دادگاه مطرح کنند. جز موارد پذیرش اختیاری صلاحیت اجباری دادگاه، دادگاه نمی تواند دولتی را مجبور به پذیرش صلاحیت خود کند. نیز ← لاهه، دیوان