دیوار ندبه

به اعتقاد یهودیان، این دیوار بخش باقی مانده از دیوار هیکل سلیمان یا معبد باستانی یهودیان است که در اورشلیم ساخته شده بود و بعدها توسط رومی ها، ویران شد. سندیت و تحقق تاریخی دیوار ندبه با سنت، تاریخ، و تحقیقات باستان شناختی تأیید شده است. قدمت این دیوار به سدهٔ دوم پیش از میلاد بازمی گردد هرچند قسمت فوقانی آن در ادوار پسین تری بدان اضافه شده است. اسناد و متونی که به بقای این دیوار اشاره می کنند متفاوت هستند: برخی بر آنند که خداوند این پاره از دیوار را برای قوم یهود نگه داشته، برخی برآنند که وسپاسیان، امپراتور روم در ۷۰ میلادی، آن را به عنوان یادآوری دردناک از شکست استان یهودیه از رومیان جاگذاشته است.
یهودیان هر روز جمعه در جلو آن گرد می آمده اند و بر ویرانی بیت المقدس شیون و ندبه می کرده اند. این رسم از سدهٔ نخست میلادی سابقه داشته است.
دیوار ندبه قسمتی از دیوار غربی مسجدالاقصی می باشد که برای یهودیان، مسیحیان و مسلمانان بسیار مقدس است و پیروان ادیان ابراهیمی در این مکان به عبادت می پردازند.
دیوار ندبه در تولیت بنیاد کوتل قرار دارد که به وزارت امور مذهبی اسراییل وابسته است.
اداره امور این دیوار به عهده یکی از سنتی ترین مراجع مذهبی اسرائیل است که عبادت زنان و مردان را در کنار هم ممنوع می داند و فقط بخش کوچکی از دیوار را به زنان اختصاص داده است. تصمیم دولت اسرائیل برای لغو طرح مربوط به اجازه نیایش زنان در کنار مردان در پای دیوار ندبه با اعتراض و انتقادهای شدیدی مواجه شده است. سنت گرایان افراطی تاکنون مانع از اجرای آن شدند و اکنون دولت اسرائیل طرح تصویب شده را لغو کرده و احتمالاً به دنبال ارائه طرح دیگری خواهد بود. دولت بنیامین نتانیاهو روز یکشنبه ۲۵ ژوئن ۲۰۱۷ ( چهارم تیر ۱۳۹۶ ) رای به لغو این طرح داد، طرحی که گروه های مختلف جامعه به خصوص زنان برای آن بیش از دو دهه تلاش کرده بودند. این تصمیم خشم زنانی را برانگیخته که در بیست و هفت سال گذشته برای حق عبادت در کنار مردان تلاش کرده اند و هر ماه به عنوان اعتراض در مقابل دیوار تجمع کرده و گاهی کارشان به درگیری با پلیس یا بازداشت کشیده بود. این فعالان همچنین خواهان لغو ممنوعیت دعا خواندن زنان با صدای بلند و ممنوعیت قرائت تورات هستند. در همین حال سنت گرایان افراطی از تصمیم جدید دولت استقبال کرده و از این که دولت اسرائیل ارزش های سنتی را زیرپا نگذاشته اظهار رضایت کرده اند.