دیوار بزرگ گرگان یا دیوار سرخ ( به انگلیسی: Great wall in Gorgan ) که در متون قدیمی با نام مار سرخ نیز نامیده شده است دیواری تاریخی است که از کنار دریای مازندران در ناحیه گمیشان آغاز شده و تا کوه های گلیداغ در شمال شرق کلاله ادامه می یافته است. هم اکنون تقریباً تمام این دیوار از میان رفته است و تنها بخش های کوچکی از آن که در زیر خاک مدفون مانده، باقی است. دیوار تاریخی گرگان پس از دیوار چین ( به طول شش هزار کیلومتر ) ، بزرگترین دیوار دفاعی جهان است. این دیوار عظیم تاریخی که ۲۰۰ کیلومتر طول دارد در ۲۹ تیرماه سال ۱۳۷۸ به ثبت ملی رسیده است.
... [مشاهده متن کامل]
عکس این دیوار نخستین بار توسط اریک اشمیت باستان شناس آمریکایی ثبت شد. آقای اشمیت باستان شناس آمریکایی که با هواپیمای خود در سالهای ۱۳۱۵و ۱۳۱۶ از نقاط باستانی ایران عکاسی می کرد، در منطقه گرگان دیوار قرمز رنگی را دید که از سمت دریای خزر به طرف کوه های گلیداغ امتداد دارد. او از این دیوار عکس گرفت و این عکس ها سندی برای تحقیقات باستان شناسان ایرانی و خارجی بر این دیوار شد.
این دیوار از آنجا که این دیوار در جنوب دهستان ( در ترکمنستان کنونی ) و شمال گمیشان آغاز می شده و از نزدیکی گرگان و رود گرگان نیز می گذشته به این اسامی نیز نامبردار گشته است. بعد ها مسلمان با تفکر ذوالقرنین دانستن اسکندر مقدونی، این بنا را دیوار بزرگ اسکندر نامیده و ساخته او دانستند. همچنین محمد بن نجیب بکران در جهان نامه نام این دیوار را تجنبار نوشته و آرنه باستان شناس سوئدی نیز در تپه های باستانی دشت گرگان به این نام اشاره دارد. همچنین در متون قدیمی با نام مار سرخ نیز نامیده شده است.
قدمت این دیوار که از آجرهای گلی سرخ رنگ ساخته شده به دوره ساسانیان بازمی گردد. یک تیم باستان شناسی مرکب از محققان ایرانی و بریتانیایی موفق شده اند تاریخ احداث آنرا سده ۵ یا ۶ میلادی تعیین کنند. پادشاهان ساسانی که با امپراتوری روم شرقی جنگ های مداومی داشتند از سوی شمال نیز با تهدید قوم هون ( Hun ) و دیگر اقوام شمالی رو به رو بودند؛ بنابراین دیوار می توانست محل رخنه این اقوام را به داخل ایران در فواصل کوهستان های قفقاز و خط ساحلی دریای مازندران ببندد. پیروز پادشاه ساسانی، در سال های ۴۵۹ تا ۴۸۴ میلادی زمانی که با هون های سفید ( هپتالی ها ) نبرد می کرد مدتی را به طور متناوب در منطقه گرگان گذرانده است. بنابراین احتمالاً او یا پادشاه ساسانی دیگری ( قبل یا بعد از او ) برای محافظت از دشت حاصل خیز گرگان در برابر هون ها، این دیوار را ساخته است.
... [مشاهده متن کامل]
عکس این دیوار نخستین بار توسط اریک اشمیت باستان شناس آمریکایی ثبت شد. آقای اشمیت باستان شناس آمریکایی که با هواپیمای خود در سالهای ۱۳۱۵و ۱۳۱۶ از نقاط باستانی ایران عکاسی می کرد، در منطقه گرگان دیوار قرمز رنگی را دید که از سمت دریای خزر به طرف کوه های گلیداغ امتداد دارد. او از این دیوار عکس گرفت و این عکس ها سندی برای تحقیقات باستان شناسان ایرانی و خارجی بر این دیوار شد.
این دیوار از آنجا که این دیوار در جنوب دهستان ( در ترکمنستان کنونی ) و شمال گمیشان آغاز می شده و از نزدیکی گرگان و رود گرگان نیز می گذشته به این اسامی نیز نامبردار گشته است. بعد ها مسلمان با تفکر ذوالقرنین دانستن اسکندر مقدونی، این بنا را دیوار بزرگ اسکندر نامیده و ساخته او دانستند. همچنین محمد بن نجیب بکران در جهان نامه نام این دیوار را تجنبار نوشته و آرنه باستان شناس سوئدی نیز در تپه های باستانی دشت گرگان به این نام اشاره دارد. همچنین در متون قدیمی با نام مار سرخ نیز نامیده شده است.
قدمت این دیوار که از آجرهای گلی سرخ رنگ ساخته شده به دوره ساسانیان بازمی گردد. یک تیم باستان شناسی مرکب از محققان ایرانی و بریتانیایی موفق شده اند تاریخ احداث آنرا سده ۵ یا ۶ میلادی تعیین کنند. پادشاهان ساسانی که با امپراتوری روم شرقی جنگ های مداومی داشتند از سوی شمال نیز با تهدید قوم هون ( Hun ) و دیگر اقوام شمالی رو به رو بودند؛ بنابراین دیوار می توانست محل رخنه این اقوام را به داخل ایران در فواصل کوهستان های قفقاز و خط ساحلی دریای مازندران ببندد. پیروز پادشاه ساسانی، در سال های ۴۵۹ تا ۴۸۴ میلادی زمانی که با هون های سفید ( هپتالی ها ) نبرد می کرد مدتی را به طور متناوب در منطقه گرگان گذرانده است. بنابراین احتمالاً او یا پادشاه ساسانی دیگری ( قبل یا بعد از او ) برای محافظت از دشت حاصل خیز گرگان در برابر هون ها، این دیوار را ساخته است.
