دین و شریعت امت ها

[ویکی فقه] از برخی آیات و روایات استفاده می شود که امتهای پیشین هم بر شریعت اسلام بودند.
در برخی از آیات از همسانی دین و آیین امت اسلامی با دین و آیین نوح، ابراهیم ، موسی و عیسی (علیهم السلام) سخن به میان آورده است: «شَرَعَ لَکُم مِنَ الدّینِ ما وصّی بِهِ نوحًا والَّذی اَوحَینا اِلَیکَ وما وصَّینا بِهِ اِبرهیمَ و موسی و عیسی اَن اَقیموا الدّینَ ولا تَتَفَرَّقوا فیه» با توجه به این که از این پیامبران به عنوان اولواالعزم و صاحبان کتاب و شریعت یاد شده می توان نتیجه گرفت که اسلام همان دین سایر امتهای پیشین است، چنان که در آیه «اِنَّ الدِّینَ عِندَ الله الاِسلم» به این امر تصریح شده است. در جای دیگر نیز پس از یادکرد اسامی پیامبران پیشین و اعلام این که خداوند به آنان کتاب، حکم و نبوت بخشید و آنان بر هدایت الهی اند، از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) خواسته شده که به هدایتشان اقتدا کند: «اُولئِکَ الَّذینَ هَدَی الله فَبِهُدهُمُ اقتَدِه» و پیروی از هدایت آنان به معنای امضای دین و همسانی آیین اسلام با آیین پیامبران پیشین است.از سوی دیگر در برخی از آیات بر جدایی راه و شریعت امّتهای مختلف تأکید شده است: «لِکُلِّ اُمَّة جَعَلنا مَنسَکًا»، «لِکُلِّ اُمَّة جَعَلنا مَنسَکًا هُم ناسِکوهُ» لِکُلّ جَعَلنا مِنکُم شِرعَةً و مِنهاجًا» همسان دانستن ادیان آسمانی و چندگانه شمردن شریعت هر امّت نوعی ناهماهنگی را در بدو امر متبادر می سازد. مفسران در تبیین ارتباط این دو دسته از آیات می گویند که هر دین الهی از دو دسته آموزه های بنیادین شامل عقاید و احکام تشکیل یافته است. عقاید مجموعه ای از آموزه هاست که تفسیر آن دین درباره واقعیات هستی همچون خدا ، عالم ملکوت ، انسان، دین، پیامبران، جهان آخرت و... را منعکس می سازد و احکام که از آن به «شریعت» یا « فقه » یاد می شود تفسیرگر چند و چون رفتارهای فردی و روابط اجتماعی و قوانین کیفری و جزایی است.آنچه به عنوان «دین» معرفی می شود ناظر به آموزه های دسته نخست است که با گذشت زمان و با تغییر امتها دگرگون نمی شود، هرچند بر اثر تفاوت سطح استعدادهای فکری امّتهای پیشین و همگام با رشد این استعدادها با گذر زمان آموزه های اعتقادی از نقصان به کمال گراییده است و گویا با روشن شدن بیش تر جوانب آن از عمق بیشتری نیز برخوردار شده است، و آنچه به عنوان «شریعت» یاد می شود ناظر به آموزه های دسته دوم است که با گذشت زمان و بسته به نیازها و مقتضیات هر عصر و هر امتی می تواند تغییر و تحول یابد، بدین جهت قرآن دین همه امتها را یکسان، و شریعتها را متفاوت دانسته است. اختلاف بر سر نوع و چگونگی ادای فرایضی همچون نماز ، روزه ، حجّ ، زکات از نمونه های اختلاف شرایع است و پدیده نسخ ادیان ناظر به این دست از اختلافات بوده و از پایان یافتن شرایط و مقتضیات عصر پیشین و رویکرد شرایط و مقتضیاتی که به جعل شریعت نو پدید انجامیده، حکایت دارد.