دیستونی

دیستونی، دُش کِشَنگ[ ۱] یا بدقَوامی ماهیچه ها، به معنای انقباض غیرارادی مکرر و طولانی در یک عضله یا در گروهی از عضلات یا بروز وضعیت های بدنی خاص است و در واقع یک اختلال حرکتی– عصبی محسوب می شود. هنگامی که حرکات و دامنه حرکات به اندازه ای ثابت بمانند و به صورت وضعیت غیرطبیعی درآیند به آن دیستونی می گویند… نکته بسیار مهم آن است که دیستونی ها اغلب باعث بروز حرکات غیرطبیعی و اختلالات وضعیتی ناتوان کننده می شوند. علل مختلفی در ایجاد دیستونی نقش دارند، هنوز هم برخی از دیستونی ها علت های ناشناخته دارند اما سر دسته علل ایجادکننده آنها، ( ( سیستم ایمنی ) ) ، بعضی عفونت ها، مصدومیت ها، عوارض برخی داروها، کم رسیدن اکسیژن حین زایمان، بروز ضربات زایمانی و افزایش بیش از حد معمول بیلی روبین هنگام دوران نوزادی و شیرخواری را می توان نام برد. در برخی موارد امکان دارد مسایل بیماری های داخلی جمجمه ای موضعی هم در ایجاد انواع دیستونی نقش داشته باشند. شاید در شکلی از دیستونی که در حال حاضر به عنوان دیستونی شایع و منتشر و عمومی شناخته می شود، رد پای مسئله ژنتیکی و توارثی پررنگ تر دیده شود.
تقسیم بندی های مختلفی برای انواع دیستونی وجود دارد؛ در یک تقسیم بندی به موضوع اولیه و ثانویه می توان اشاره کرد. در نوع اولیه که بیشتر دیستونی ها را دربرمی گیرد، علتی برای بروز دیستونی وجود ندارد و به صورت تک گیر فقط خود فرد را گرفتار می کند. گاهی دیستونی ها ثانویه هستند و افراد مبتلا، مثلاً به دلیل یک بیماری دچار اختلالات در متابولیسم مس می شوند. مس در بدن دچار اختلالات سازوکاری و سوخت وسازی می شود و بیماری «ویلسون» را ایجاد می کند. در برخی بیماری های ویلسونی، حرکات دیستونی مشاهده می شود و براساس علت بروز دیستونی، علل اولیه و ثانویه دارد. طبقه بندی کاربردی دیگر، متناسب با میزان عضلاتی است که در دیستونی با موضع جغرافیایی و تشریحی گرفتار شده اند. برخی دیستونی ها گروه عضلات محدودی را درگیر می کنند که به آن ها دیستونی موضعی گفته می شود که در واقع ترجمه «دیستونی فوکال» است. در این دیستونی ها گروه محدودی از عضلات درگیر می شوند؛ مثلاً یک نوع آن در حرکت پلک ها اختلال ایجاد می کند به طوری که پلک ها غیرارادی و مکرر باز و بسته و دچار اسپاسم های متعدد می شوند به طوری که گاهی خود اسپاسم مانع از حرکات مناسب پلک و چشم ها و دید مستقیم فرد می شود که به آن بلفارو اسپاسم می گویند. گاهی دیستونی گروه بزرگ تری از عضلات را در بر می گیرد که به آن «دیستونی منطقه ای» گفته می شود. اگر قسمت اعظم عضلات بدن درگیر دیستونی شوند، آن را «دیستونی چرخشی ژنرالیزه» یا «عمومی» می نامند. یکی از ناتوان کننده ترین انواع دیستونی ها، دیستونی های منتشر عمومی هستند. بیشتر دیستونی های منتشر عمومی، معمولاً منشأ ارثی دارند و اختلالات به صورت جهش درژن ها گزارش شده است. علایم آن معمولاً در کمتر از سن ۵ سالگی بروز می کنند در صورتی که برخی از دیستونی ها مانند دیستونی های «موضعی» و «منطقه ای»، اغلب در دهه ۴ یا ۵ ظاهر می شود. یکی از انواع دیستونی ها که در جامعه ایرانی نیز شیوع نسبتاً بالایی دارد و بیشتر در دهه ۴ و ۵ زندگی بروز می کند، یک نوع دیستونی خاص است که به صورت چرخش و پیچش غیرارادی گردن خود را نشان می دهد و انواع مختلفی دارد. در این بیماران گردن به صورت غیرارادی به سمت مقابل می چرخد و ثابت می ماند. در موارد محدودتری امکان دارد سر به سمت جلو یا عقب خم شود. دیستونی نواحی گردن را که شیوع زیادی دارد، «کژگردنی» می نامند. البته کجی گردن در کودکان، شیرخواران و سنین پایین تر علل مختلفی دارد که باید حتماً مورد بررسی قرار گیرد اما در افراد مسن و میانسال می تواند جزو موارد دیستونی محسوب شود. این ها افرادی هستند که متوجه می شوند گردنشان به صورت غیرارادی هنگام راه رفتن، حرکت، دیدن تصاویر و… به یک سمت می چرخد تا آنکه آنقدر پیشرفت می کند که گردن به طور مستمر به یک سمت دچار چرخش می شود و در این مواقع قابل اصلاح نیست.