دیرینه مغناطیس شناسی

دیرینه مغناطیس[ ۱] یا دیرینه مغناطیس شناسی ( به انگلیسی: Paleomagnetism ) پژوهش و بررسی آثار به جا مانده در میدان های مغناطیسی زمین درون سنگ ها، رسوبات، یا یافته های دیگر باستان شناسی است. برخی مواد معدنی در سنگ ها اطلاعات ارزشمندی از جهت و شدت میدان مغناطیسی زمانی که آن ها تشکیل می شده اند را در خود ثبت کرده اند. جمع آوری و ثبت و به هم پیوستن این اطلاعات در مورد چگونگی رفتار میدان مغناطیسی زمین در گذشته و محل های زمین ساخت های صفحه ای ( صفحات تکتونیکی ) و شدت میدان مغناطیسی در آن زمان حقایق زیادی را برای دیرینه شناسان آشکار می کند. رکورد وارونه شدن های میدان مغناطیسی زمین همه در سنگ های آتشفشانی و رسوبی و رانش قاره ای ذخیره شده اند. این اطلاعات با مقیاس زمانی که به همراه دارند ابزار مهمی برای دیرینه شناسان به شمار می روند.
دیرینه مغناطیس شناسان احیای فرضیهٔ رانش قاره ای را در مسیر پیشرفت آن تئوری به سوی شناخت صفحه های تکتونیک زمین رهبری کردند. مسیرهای به ظاهر سرگردان قطبی، خود از اولین گواه های روشن ژئوفیزیکی برای رانش های قاره ای ارائه شدند؛ همان گونه که ناهنجاری های مغناطیسی دریایی همین کار را در مورد گسترش بستر اقیانوسهاانجام دادند. دانش دیرینه مغناطیس شناسی همچنان به گسترش شناخت تاریخی تکتونیک صفحه ای در گذشته ادامه می دهد و این یافته ها در شناخت جنبش های زمین ساخت صفحه ای، یا terranes مورد استفاده قرار می گیرد.
دیرینه مغناطیس شناسی همیشه به شدت بر تحولات جدید در شناخت ویژگی مغناطیسی سنگ، متکی بوده و به نوبهٔ خود پایه و اساس بهره وری های جدیدی از خاصیت مغناطیسی را فراهم کرده است. این خدمات عبارتند از: زیست مغناطیس شناسی ( biomagnetism ) ، بافت مغناطیسی ( magnetic fabrics ) که به عنوان شاخص فشار در سنگ ها و خاک استفاده می شود، و مغناطیس زیست محیطی ( environmental magnetism ) نامیده می شود.
به عرض مغناطیسی ناحیه‏ ای معین بر روی سطح زمین، در گذشته‏ های زمین‏ شناختی، دیرینه ‏عرض ( paleolatitude ) یا دیرینه عرض مغناطیسی می گویند. [ ۲]