[ویکی فقه] ابن سینا یکی از دانشمندان بزرگ اسلامی است که در عرصه های گوناگون صاحب نظر و صاحب اندیشه است. طب، فلسفه از عرصه های معروف قدرت نمایی فکری اوست. در زیر مطالبی در مورد دیدگاه های اقتصادی این دانشمند بزرگ اسلامی آورده شده است.
ابن سینا اندیشه های اقتصادی و فلسفی فراوانی دارد که عمده آنها از تفکرات فلسفی و الهیاتی او نشات می گیرد. از نظر او در بخش زکات و صدقه، انگیزه معنوی لازم است یعنی اعتقاد به خدا و معاد سبب می گردد که شخص با رضایت خود، سهمی از تولیدات خود را در اختیار افرادی قرار دهد که به عللی درآمدشان بسیار ناچیز است و یا اصلا درآمدی ندارند. در این بخش، شرایطی باید رعایت شود از جمله این که: پرداخت آنها پیوسته، منظم و بدون تاخیر و عاری از ریا باشد، پرداخت زکات را کوچک بشمارند تا موفق به پرداخت بیشتر شوند، به مورد مناسب پرداخت شود و پرداخت کننده بر مصرف آن نظارت داشته باشد؛ چون حق الله است و باید در راه صحیح که به نفع انسان ها است، مصرف شود. در بخش مصارف شخصی در حد ضرورت باشد و از مصرف کالاها و خدمات غیر ضرور اجتناب شود و در این بخش، همواره تعادل دخل و خرج مراعات شود؛ اما نسبت به مخارج شخصی، صلاح در این است که نه به حد اسراف و تضییع مال برسد و نه به خست و بخل زیاد، بلکه با تدبیر و به اعتدال خرج شود.
نجمی زنجانی، محمد، ابن سینا و تدبیر منزل، ص۳۵، چاپخانه ایران، ۱۳۱۹.
ابن سینا بر این باور بود که حسن تدبیر تکلیف همه انسان ها است؛ اما در تدبیر امور و حسن سیاست، سزاوارترین مردم به تفکر، سلاطین هستند؛ که خداوند آنان را زمامدار امور بندگان خود نموده و برای تنظیم شهرها و سرزمین ها به آنان سلطنت و قدرت بخشیده است. بعد از ایشان، سیاست مداران و فرمانداران هستند که رهبری امت ها و تدبیر شهرها برعهده آنان است. کسانی که به ترتیب اولویت و با توجه به اختلاف درجات و مراتب، به مقام سلطنت نزدیک ترند، کارشان مهم تر و خودشان نیز به حسن تدبیر و سیاست، شایسته ترند. بعد از سلاطین و فرمانداران، صاحبان نعمت و کسانی که جمعی از خاصان و خدمت کاران زیر نظر و نفوذ آنان اداره می شوند، باید در امور خود دارای حسن تدبیر باشند. مردم در نحوه خلقت، اخلاق، عادت ها، احتیاج های نفس، انگیزه ها، منزل و مسکن به هم نزیک اند؛ اما در مراتب، اقتدار و مقام ها متفاوت هستند.
توایانان فرد، حسن، تاریخ اندیشه های اقتصادی در جهان اسلام، ص۱۷۹-۱۸۰، بی جا، بی تا، ۱۳۶۱.
ابن سینا در یک جامعه طبقاتی زندگی می کرده و مسائل مربوط به اداره خانواده از جمله اقتصاد خانوار را در جامعه غیر توحیدی آن روزگار ترسیم نموده است. به نظر وی، فعالیت های اقتصادی و معیشتی انسان باید عاقلانه و براساس اصول و معیارهای اخلاقی استوار باشند. از دیدگاه او، علت اساسی پیدایش خانواده، اقتصادی است. از آن جا که انسان نیاز به غذا دارد و چون نمی تواند در هر وعده، غذای همان وعده را فراهم کند و مجبور است که غذای چندین روز را به یک باره تهیه نماید، ناچار است تا محلی را جهت نگهداری غذای خود به وجود آورد. از طرف دیگر، از آن جا که مرد مجبور است برای انجام کار از محل نگهداری غذا دور شود و به محل کار برود، ناچار است کسی را در محل نگهداری غذا برای حفاظت از آن داشته باشد و برای این شغل کسی بهتر از همسر نخواهد بود که مورد اطمینان مرد است؛ بنابراین نیاز به غذا سبب پیدایش خانواده است. به عقیده او، اداره امور اقتصادی خانواده (تدبیر منزل) و اداره امور اقتصادی جامعه نیاز به مدیریت دارد. بنابراین در چارچوب اقتصادی، همان طور که بر حاکمان مطالعه اقتصاد یک جامعه لازم است تا آنان امور اقتصادی کشور را با تدبیر سامان بخشند، مسائل اقتصادی خانوارها نیز باید مورد مطالعه و بحث قرار گیرد؛ تا افراد هر خانوار که یک واحد اجتماعی است، در اداره امور اقتصادی خانوار با تدبیر و آگاهی کامل امور منزل را اداره نمایند.
توایانان فرد، حسن، تاریخ اندیشه های اقتصادی در جهان اسلام، ص۱۷۶-۱۷۷ و ۱۸۱، بی جا، بی تا، ۱۳۶۱.
...
ابن سینا اندیشه های اقتصادی و فلسفی فراوانی دارد که عمده آنها از تفکرات فلسفی و الهیاتی او نشات می گیرد. از نظر او در بخش زکات و صدقه، انگیزه معنوی لازم است یعنی اعتقاد به خدا و معاد سبب می گردد که شخص با رضایت خود، سهمی از تولیدات خود را در اختیار افرادی قرار دهد که به عللی درآمدشان بسیار ناچیز است و یا اصلا درآمدی ندارند. در این بخش، شرایطی باید رعایت شود از جمله این که: پرداخت آنها پیوسته، منظم و بدون تاخیر و عاری از ریا باشد، پرداخت زکات را کوچک بشمارند تا موفق به پرداخت بیشتر شوند، به مورد مناسب پرداخت شود و پرداخت کننده بر مصرف آن نظارت داشته باشد؛ چون حق الله است و باید در راه صحیح که به نفع انسان ها است، مصرف شود. در بخش مصارف شخصی در حد ضرورت باشد و از مصرف کالاها و خدمات غیر ضرور اجتناب شود و در این بخش، همواره تعادل دخل و خرج مراعات شود؛ اما نسبت به مخارج شخصی، صلاح در این است که نه به حد اسراف و تضییع مال برسد و نه به خست و بخل زیاد، بلکه با تدبیر و به اعتدال خرج شود.
نجمی زنجانی، محمد، ابن سینا و تدبیر منزل، ص۳۵، چاپخانه ایران، ۱۳۱۹.
ابن سینا بر این باور بود که حسن تدبیر تکلیف همه انسان ها است؛ اما در تدبیر امور و حسن سیاست، سزاوارترین مردم به تفکر، سلاطین هستند؛ که خداوند آنان را زمامدار امور بندگان خود نموده و برای تنظیم شهرها و سرزمین ها به آنان سلطنت و قدرت بخشیده است. بعد از ایشان، سیاست مداران و فرمانداران هستند که رهبری امت ها و تدبیر شهرها برعهده آنان است. کسانی که به ترتیب اولویت و با توجه به اختلاف درجات و مراتب، به مقام سلطنت نزدیک ترند، کارشان مهم تر و خودشان نیز به حسن تدبیر و سیاست، شایسته ترند. بعد از سلاطین و فرمانداران، صاحبان نعمت و کسانی که جمعی از خاصان و خدمت کاران زیر نظر و نفوذ آنان اداره می شوند، باید در امور خود دارای حسن تدبیر باشند. مردم در نحوه خلقت، اخلاق، عادت ها، احتیاج های نفس، انگیزه ها، منزل و مسکن به هم نزیک اند؛ اما در مراتب، اقتدار و مقام ها متفاوت هستند.
توایانان فرد، حسن، تاریخ اندیشه های اقتصادی در جهان اسلام، ص۱۷۹-۱۸۰، بی جا، بی تا، ۱۳۶۱.
ابن سینا در یک جامعه طبقاتی زندگی می کرده و مسائل مربوط به اداره خانواده از جمله اقتصاد خانوار را در جامعه غیر توحیدی آن روزگار ترسیم نموده است. به نظر وی، فعالیت های اقتصادی و معیشتی انسان باید عاقلانه و براساس اصول و معیارهای اخلاقی استوار باشند. از دیدگاه او، علت اساسی پیدایش خانواده، اقتصادی است. از آن جا که انسان نیاز به غذا دارد و چون نمی تواند در هر وعده، غذای همان وعده را فراهم کند و مجبور است که غذای چندین روز را به یک باره تهیه نماید، ناچار است تا محلی را جهت نگهداری غذای خود به وجود آورد. از طرف دیگر، از آن جا که مرد مجبور است برای انجام کار از محل نگهداری غذا دور شود و به محل کار برود، ناچار است کسی را در محل نگهداری غذا برای حفاظت از آن داشته باشد و برای این شغل کسی بهتر از همسر نخواهد بود که مورد اطمینان مرد است؛ بنابراین نیاز به غذا سبب پیدایش خانواده است. به عقیده او، اداره امور اقتصادی خانواده (تدبیر منزل) و اداره امور اقتصادی جامعه نیاز به مدیریت دارد. بنابراین در چارچوب اقتصادی، همان طور که بر حاکمان مطالعه اقتصاد یک جامعه لازم است تا آنان امور اقتصادی کشور را با تدبیر سامان بخشند، مسائل اقتصادی خانوارها نیز باید مورد مطالعه و بحث قرار گیرد؛ تا افراد هر خانوار که یک واحد اجتماعی است، در اداره امور اقتصادی خانوار با تدبیر و آگاهی کامل امور منزل را اداره نمایند.
توایانان فرد، حسن، تاریخ اندیشه های اقتصادی در جهان اسلام، ص۱۷۶-۱۷۷ و ۱۸۱، بی جا، بی تا، ۱۳۶۱.
...
wikifeqh: آراء_اقتصادی_ابن_سینا