دونه سر

دونه سر روستایی است از توابع بخش گتاب شهرستان بابل در استان مازندران ایران.
دونه سر از آبادی های تاریخی و با قدمت طولانی از شهرستان بابل می باشد که از شمال به روستای شیرسوار، جنوب به درزی کلا آخوندبابا و بنگرکلا، شرق به بالا سرست و میرکلا و غرب به نوشیروانکلا و آهنگرکلا و قمی کلا، متصل است. از خندق برداری نسخ های زراعی کشان معروف به ( کتی ) و ( اودنگ سر ) و همینطور تسطیح اراضی مزبور در سال های اخیر و خروج دفینه ها از جنس مفرق اینگونه بر می آید که ابتدا محل قدیمی روستای دونه سر در ضلع جنوب شرقی محل فعلی گسترش داشته است. همچنین در این خاک برداری ها پیدا شدن جمجمه انسان ها و همچنین استخوان اسب ها در کنار ابزار رزمی آن دوران حاکی از این است که مردمی که در اینجا زندگی می کردند جنگجوبوده و دفن انسان به همراه ابزار رزمی بیانگر اهمیت دادن مردم قدیم این روستا به جنگ آوری و سلحشوری است. مکان فوق جزء آثار باستانی کشور به ثبت رسیده است. همچنین این روستا در کنار رودخانه متالون بنا شده است و منطقه ای که به اودنگ سر معروف است، نشان از احداث آسیاب آبی با بهره گیری از آب این رودخانه می دهد. سینه به سینه نقل شده است که دونه سر قدیم دارای 12 تکیه ( حسینیه ) بوده است این در حالی است که در حال حاضر علارغم اینکه روستای دونه سر از روستاهای اطراف خود بسیار بزرگتر است تنها 3 تکیه دارد. دونه سر فعلی کمی پایین تر از منطقه ( کتی ) ایجاد گردیده است و علت تخلیه محله قدیم بیماری وبا و طاعون و افزایش مرگ و میر بوده طوری که نقل شده، در هر خانواده چندین نفر فوت نموده اند. نام قدیم دونه سر شهنه کلا بوده است و در گذشته شهنه به افراد نظامی نسبت داده می شد. این نام و آن تعریف ابتدای معرفی دونه سر، نظامی گری و جنگجویی مردم قدیم دونه سر را تداعی و اثبات می کند. در حال حاضر نیز قشر زیادی از خانوارهای دونه سر به نام عسکری یا عسکردون می باشند. احتمالا پس از حمله اعراب به ایران و رواج لغات عربی واژه شهنه به عسکر که همان معنی ( نظامی ) را می دهد جایگزین گشته است.
اما دونه سر که در برخی نوشته ها به اشتباه دونسر[ ۱] یا دون سر نوشته می شود و معمولاً در پسوند بعضی از اهالی به اختصار ( دون ) ثبت شده غیر معنای لغوی خود در زبان فارسی که به معنای کوچک است مفهوم متولد دونه سر را تداعی می کند.
روستای دونه سر از زمان قاجاریه محل بیتوته خان ها بوده و علیرضاخان عضدالملک ( نایب السلطنه احمدشاه ) فرزند موسی خان و از بستگان مهدعلیا، که از مخالفان جدی اعدام شیخ فضل الله نوری بود و پس از این واقعه دستور داد تا مراسم تعزیتی برای وی برپا دارند توجه ویژه ای به این روستا داشت. و فرزندش امیر مصطفی امیر سلیمانی معروف به مشیر السلطنه که در دربار احمدشاه سمت هائی احراز کرده بود وی عمارتی در این روستا بنا نمود که تاکنون باقی است و این ملک و عمارت تقریباً ۲۰ هکتاری بعد از مشیر السلطنه توسط فرزندانش علیرضا خان که جزء سناتورهای انتصابی زمان پهلوی دوم بوده و برادرش علی اکبر خان، به فردی به نام محمد مستوفی الممالکی فرزند میرزا حسن خان مستوفی[ ۲] که از نخست وزیران مشهور عصر قاجار بود فروخته شد. به همین دلیل به لحاظ فرهنگی و آبادانی از گذشته تاکنون نسبت به نواحی اطراف پیشرفته تر بوده است. بطوری که در زمانهایی که حتی بابل برق نداشت معابر این روستا دارای چراغ روشنایی بود، و اولین اتومبیل های وارداتی به این روستا رفت وآمد می کردند.