دولت محله

دولت، محلّۀ
پس از توسعۀ شهر تهران در ۱۲۸۴ق، در دورۀ ناصرالدین شاه قاجار، به وجود آمد و شمال شهر تهران به شمار می رفت. به علت گسترش از دروازه دولت قدیم در شمال میدان توپخانه (میدان امام خمینی کنونی)، دولت نام گرفته بود. در شرق تا دوشان تپه و در غرب تا یوسف آباد (حافظ کنونی) وسعت داشت. دروازه های باغ شاه (میدان حرّ)، یوسف آباد (چهارراه کالج)، دولت (تقاطع خیابان های سعدی و انقلاب)، شمیران (خیابان بهارستان) و دوشان تپه (میدان شهدا) آن را به خارج شهر مرتبط می کردند. محله ای اعیان نشین بود و باغ های مشهور و مجلل تهران مانند بهارستان، نگارستان، نظامیه، مسعودیه، لاله زار و پارک های اتابک و امین الدوله در محدودۀ آن قرار داشتند. ساختمان های دولتی قزاقخانه، پستخانه، مدرسۀ نظام، تلگرافخانه، مدرسۀ دارالفنون و سربازخانۀ آقا، همچنین مقبره و تکیۀ مخبرالدوله و سفارتخانه های انگلستان، آلمان، عثمانی، هلند و اتریش نیز در محلۀ دولت واقع شده بودند. به دَه پاتوق تقسیم شده بود و هشت یخچال، ۳۸ حمام، دو مدرسۀ دولتی و سه گورستان داشت که یکی از آن ها متعلق به کلیمی ها بود. بیشتر اروپاییان مقیم تهران ساکن محلۀ دولت بودند و اولین هتل ها و رستوران ها و مغازه های مدرن تهران در آن محله ساخته شده بودند. کوچه های خانم بزرگ، سقاباشی، سرداری، و خیابان های پروتستانی ها، نصیر السلطنه، علاءالدوله (فردوسی)، لاله زار، دوشان تپه (ژاله)، چراغ گاز (امیرکبیر)، ناصریه (ناصرخسرو)، عین الدوله (ایران)، لختی (سعدی)، واگنخانه (اکباتان) و بعدها قوام السلطنه از تقسیمات محلۀ دولت بودند.